کبد چرب چیست و چه علائمی دارد؟

بیماری کبد چرب یک اختلال شایع است که در اثر  تجمع چربی در کبد ایجاد می‌شود. این بیماری در بسیاری از افراد علائم خاصی ندارد و در این حالت مشکل خاصی برای بیمار ایجاد نمی‌کند. در برخی موارد پیشرفته بیماری آسیب‌های جدی به کبد باعث مشکلات فراوان برای بیمار شده و خطرناک خواهد بود. در این نوشته درباره علائم و راه‌های درمان بیماری کبد چرب توضیح خواهیم داد. 

بیماری کبد چرب چیست؟

بیماری کبد چرب بیماری رایجی است که در اثر ساخت و ایجاد برخی چربی‌ها در کبد بوجود می‌آید. کبد در حالت نرمال، حاوی مقداری چربی است اما اگر میزان این چربی به حدی برسد که رقمی در حدود پنج تا پانزده درصد از وزن کبد را تشکیل دهد، فرد دچار بیماری کبد چرب خواهد شد.

انواع بیماری کبد چرب چیست؟

عمدتا دو شکل رایج از بیماری کبد چرب وجود دارد:

• کبد چرب غیرالکلی که در آن ساخت چربی در نتیجه مصرف نوشیدنی‌های الکلی نیست.
• کبد چرب الکلی که به دلیل مصرف زیاد نوشیدنی های الکلی ایجاد می‌شود. (به طور متوسط، نوشیدن بیش از یک بار نوشیدنی الکلی در روز برای زنان و مصرف روزانه بیش از دو بار برای مردان بیش از حد معمول در نظر گرفته می‌شود.)

بیماری کبد چرب چه آثار و پیامدهایی دارد؟

در اکثر موارد، بیماری کبد چرب مشکل جدی ایجاد نمی‌کند و یا مانع از عملکرد طبیعی کبد نمی‌شود. با این حال این بیماری ممکن است در شرایط خاصی آثار و پیامدهای مخربی برای کبد در پی داشته باشد.
طبق گفته های رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران سالانه ۱۰ هزار نفر در ایران مبتلا به نارسایی کبد (سیروز) می‌شوند که از این میان ۵ هزار نفر فوت می‌کنند. در حال حاضر ، بیماری التهاب کبدی غیر الکلی (استئاتوهپاتیت غیر الکلی یا NASH )در ایران، شایع‌ترین علت بیماری کبد است و پیش بینی می‌شود شیوع آن در آینده افزایش یابد.
بیماری التهاب کبدی غیر الکلی به همراه فیبروز (سفت شدن بافت کبد) و سیروز کبدی، پرخطرترین بیماری‌های ناشی از کبد چرب غیرالکلی هستند. احتمال ابتلا به التهاب کبدی غیر الکلی در افرادی که دارای اضافه وزن و بیماری دیابت هستند بسیار بیشتر است.

عوامل زمینه‌ساز برای ابتلا به کبد چرب کدامند؟

وجود برخی از عوامل زمینه‌ای، فرد را بیش از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌دهد. عوامل زیادی وجود دارند که می‌توانند زمینه را برای بروز بیماری کبد چرب فراهم کنند که عبارتند از:

• اضافه وزن یا چاقی مفرط
• ابتلا به دیابت نوع 2 یا مقاومت بدن در برابر انسولین
• ابتلا به سندرم متابولیک (مقاومت به انسولین، فشار خون بالا و کلسترول و  تری‌گلیسیرید بالا)

البته برخی از اختلالات ژنتیکی در میزان سوخت‌وساز بدن و همچنین مصرف برخی از داروها نیز ممکن است موجب ایجاد کبد چرب شوند؛ داروهایی نظیر آمیودارو، دیلتیازم، استروئیدها و تاموکسیفن نیز خطر ابتلا به کبد چرب غیرالکلی را افزایش می‌دهند. در صورتی که یکی از این داروها را مصرف می‌کنید و به بیماری کبد چرب دچار شده‌اید، پزشک شما احتمالاً باید داروی دیگری را جایگزین کند.

علائم بیماری کبد چرب کدامند؟

کسانی که دارای کبد چرب هستند، معمولا علائمی از خود بروز نمی‌دهد. در برخی از موارد ممکن است علائمی زیر در افراد ظاهر گردند: 

• احساس پر بودن در قسمت میانی یا قسمت فوقانی راست شکم
• درد در ناحیه شکم
• کم اشتهایی و کاهش وزن
• حالت تهوع
• ضعف مفرط
• زردی (زرد شدن پوست و سفیدی چشم)
• ایجاد تورم در ناحیه شکم و پاها
• احساس گیجی و سردرگمی ذهنی
• احساس بی‌حالی و خستگی شدید

کبد چرب چگونه تشخیص داده می‌شود؟

زمانی که پزشک گمان می‏‌کند شما مشکوک به ابتلا به بیماری کبد چرب هستید، برای شما انجام آزمایش‌های زیر را توصیه می‌کند:

• آزمایش خون در جهت ارزیابی  سطح برخی از  آنزیم‌های خاص کبدی  (آزمايش ALT یا SGPT)

•  انجام سونوگرافی، توموگرافی یا سی‌تی اسکن از کبد برای تشخیص ناهنجاری موجود که بتوان به کمک آن‌ها کبد چرب را شناسایی کرد

• نمونه‌برداری از بافت کبد در صورت مشکوک بودن به بیماری شدید کبدی

یکی از روش‌های جدید تشخیص بیماری‌های کبدی پیشرفته روش الاستوگرافی است در این فناوری جدید با کمک امواجی که طی سونوگرافی، ام‌آر‌آی (MRI) یا فیبرواسکن ایجاد می‌شوند، میزان تغییرات چربی و فیبروز کبدی تخمین زده می‌شود.  با استفاده از این روش بدون آنکه نیازی به نمونه‌برداری از بافت باشد تغییرات بافت کبد تشخیص داده می‌شود.

روش‌های درمان بیماری کبد چرب چیست؟

هیچ راه حل واحدی برای درمان کبد چرب وجود ندارد. در اغلب موارد، وضعیت بیمار حاد نیست و نیازی به درمان خاصی نیست اما در غیر این صورت، بسته به علت بروز این بیماری، شرایط زیر رخ‏ می‌‏دهد:

• در مورد کبد چربی که منشا آن مصرف زیاد الکلی است، باید اکیداْ از مصرف نوشیدنی‌های الکلی خودداری شود.
• در مواردی که عارضه کبد چرب ناشی از الکل نباشد، ممکن است پزشک رعایت رژیم غذایی را توصیه کند، چرا که کاهش وزن، حتی به اندازه پانصد گرم تا یک کیلوگرم در هفته می‌تواند منجر به کاهش میزان چربی شود. در این مورد، پزشک یا متخصص تغذیه می‌تواند درباره راهکارهای درست کاهش وزن به شما کمک کند.
• داروهای ضدالتهاب نظیر پنتوکسی فیلین و اکالیوا ممکن است فرایند فیبروز و سفت شدن بافت کبد را تسریع کنند؛ در حالی که ویتامین E، تیازولیدین دیون‌ها (داروهای درمان دیابت نوع دوم) و اپتیکولیک اسیدها ممکن است التهاب ناشی از کبد چرب غیرالکلی را بهبود ببخشند.

چگونه می‌توان از ابتلا به کبد چرب پیشگیری کرد؟

همانطور که پیشتر گفته شد، کبد چرب در بسیاری از موارد بدون علامت است، بنابراین پیشگیری از ابتلا به آن از تشخیص و درمانش آسان‌‏تر است. توجه در رعایت نکات زیر می‌‏تواند تا حد قابل توجهی خطر بروز بیماری کبد چرب را کاهش دهد:

• وزن خود را همواره در محدوده مناسب نگاه دارید. اگر دچار اضافه وزن یا چاقی هستید، به تدریج وزن خود را کاهش دهید.
•  از یک رژیم غذایی متعادل استفاده کنید. رژیم مدیترانه‌ای با استفاده از مقادیر زیادی سبزیجات، میوه‌ها و چربی‌های مفید، به کاهش میزان کلسترول و تری‌گلیسرید‌ها در بدن کمک می‌کند.
• به طور مداوم ورزش کنید.
• مراقب مصرف نوشیدنی‌های الکلی باشید و حتی‌الامکان از مصرف آن‌ها پرهیز کنید.
• داروهایتان را طبق دستور مصرف نمایید. ممکن است پزشک در راستای کاهش میزان تری‌گلیسرید‌ها به شما مصرف استاتین‌ها را توصیه نماید یا در صورت ابتلا به دیابت، داروهایی برای کاهش سطح قند خون شما تجویز کند.