واکسن آنفولانزا چیست و چگونه عمل می‌کند؟

واکسن آنفولانزا برای سیستم ایمنی بدن شرایطی را شبیه سازی می‌کند تا برای مقابله با ویروس آنفولانزا آنتی بادی مورد نیاز را تولید کند. آنتی بادی ها پروتئین هایی هستند که عوامل میکروبی و ویروسی بیماری زا در خون را شناسایی و با آن مقابله می‌کنند. اگر بدن ما پس از واکسیناسیون با ویروس در حالت طبیعی مواجه شود، سیستم ایمنی بدن توسط سلول‌های ایمنی خاطره که قبلا به واسطه تزریق واکسن ایجاد شده اند، سریعا ویروس را شناسایی کرده و با آن توسط آنتی بادی مقابله می‌کند. تقریبا 10 تا 14 روز زمان می‌برد تا بدن ایمنی لازم را پس از تزریق واکسن آنفولانزا پیدا کند. با توجه به اینکه ماندگاری اثر آن در بدن چند ماه است، از این رو توصیه می‌شود هر ساله واکسن تجدید شود. در ضمن با توجه به اینکه هر سال نوع خاصی از آنفولانزا شیوع بیشتری پیدا می‌کند هر سال نوع واکسن آنفولانزایی که توصیه می‌شود متفاوت است.

ویروس آنفولانزا نوعی بیماری عفونت حاد تنفسی در بدن ایجاد می‌کند که به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:

ویروس آنفولانزا A: این نوع ویروس معمولا شدید تر می باشد و میل به ایجاد جهش هایی دارد که موجب می شود انسان ها نسبت به آن مقاوم نباشند. مثلا آنفولانزای خوکی (H1N1) از نوع A بوده و پاندمی آنفولانزایی که پیش از این در جهان رایج شده بود نیز از زیرگروه ویروسی A بوده است.

ویروس آنفولانزا B: این نوع ویروس معمولا عامل آنفولانزا با شدت کمتر و موجب شیوع با نرخ پایین تر می شود.عموما باعث بیماری در کودکان می باشد.

ویروس آنفولانزا C: به طور معمول این نوع از ویروس باعث ایجاد آنفولانزای خفیف که بیشتر شبیه سرماخوردگی است می گردد و در بیشتر سال ها به همراه یک یا دو گونه دیگر از انواع A و B در گردش می باشد.

با توجه به تحقیقاتی که صورت می‌گیرد هر سال واکسن مناسب چند ظرفیتی (سه ظرفیتی و چهار ظرفیتی) برای این ویروس ها توصیه می‌شود. در ضمن واکسن آنفولانزا به دو صورت تزریقی و به صورت اسپری داخل بینی تولید می‌شود. آنفولانزا نوعی بیماری ویروسی بوده که موجب درگیر شدن ریه با عفونت های شدیدی می گردد .کودکان و افراد مسن تر از ۶۵ سال و بیماران خاص به دلیل آسیب پذیر بودن بیشتر در خطر عوارض ناشی از آنفولانزا می باشند.

دریافت واکسن آنفولانزا بهترین راه برای پیشگیری از این در سال های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ به دلیل پاندمی جهانی ویروس کووید ۱۹ (ویروس کرونا) و همزمان شدن این همه گیری با دوره سالانه آنفولانزا و شباهت علائم ناشی از این دو بیماری، همپوشانی بیماران و مراجعه بیماران با علائم تنفسی و سرماخوردگی در حال افزایش است چرا که به طور معمول در این فصل بیماران آنفولانزا به بیمارستان ها هجوم می آورند.

بخوانیم: ویروس کرونا | راهنمای جامع علمی و پاسخ به سوالات رایج بیماری کووید ۱۹

چه کسانی باید واکسن آنفولانزا بزنند؟                            

همه ی افراد با سن بیش از ۶ ماه می توانند از واکسن آنفولانزا استفاده کنند ولی پزشکان توصیه می‌کنند برخی از افراد که در اثر ابتلا به بیماری آنفولانزا عوارض شدید را از خود احتمالا نشان خواهند داد، حتما واکسن آنفولانزا  بزنند از جمله:

• کودکان کمتر از ۲ سال                                                                                                                                                       
• افراد بیشتر از ۶۵ سال
• زنان باردار
• بیماران خاص :
• بیماران مبتلا به آسم
• انواع سرطان
• بیماری های مزمن ریوی
• بیماران مبتلا به انواع دیابت و بیماری های غدد درون ریز
• بیماران قلبی، کلیوی، کبدی
• بیماران نقص ایمنی(HIV) یا بیمارانی که به مرحله عفونت ایدز رسیده اند.
• افراد دارای بیماری های نورولوژیک یا اعصاب
• افراد با چاقی مزمن
• افراد دارای کم خونی
• افراد با بیماری های خود ایمنی و ضعف ایمنی
• افرادی که در محل هایی مانند آسایشگاه، بیمارستان و... نگهداری میشوند(دارای نوعی زندگی اردوگاهی اند)

چه کسانی نباید واکسیناسیون آنفولانزا انجام دهند؟

اگر فرد پیشینه و حس بیماری دارد، بهتر است تا بهبودی و از بین رفتن بیماری صبر کرده و سپس برای واکسیناسیون اقدام کند.  چرا که واکسن به معنای پیشگیری و پیش آمادگی بدن برای مواجهه احتمالی در آینده با ویروس است (پس از یک پاسخ ایمنی محدود با ویروس ضعیف شده یا غیر فعال).علاوه بر این افراد زیر نباید بدون مشورت پزشک خود واکسینه شوند:

• حساس به تخم مرغ
• حساس به نگهدارنده های صنایع دارویی (مثل تیمروسال )
•  حساس به تثبیت کننده های دارویی
• حساس به آنتی بیوتیک ها (مثل نئومایسین یا جنتامایسین)
• حساس به فرمالدهید که سبب غیر فعال شدن ویروس می گردد
• کودکان کوچکتر از ۶ ماه
•  افراد با سندروم گیلن باره (با نظر پزشک و تحت نظر متخصصان باید واکسن را دریافت کنند)

واکسن به شکل اسپری بینی (نازال) شامل ویروس ضعیف شده است که نباید توسط افراد زیر استفاده شود:

• افراد کمتر از ۲ سال یا بیشتر از ۵۰ سال
• افراد ۲ الی ۴ ساله مبتلا به آسم
• افراد ۲ تا ۱۷ ساله که دارو های آسپرین و یا سالیسیلات (حساس به سالیسیلیک اسید) را مصرف می کنند.
• زنان باردار
• وجود هرگونه حساسیت به واکسن قبلی یا هرگونه ضعف ایمنی یا در ارتباط با افراد دارای ضعف ایمنی
• افرادی که دارو های ضد ویروس را استفاده یا در ۴۸ ساعت گذشته استفاده کرده اند.
• افراد دارای هرگونه سابقه بیماری های مزمن قلبی، ریوی، خونی یا دیابت و هرگونه مشکل متابولیک، کلیوی، کبدی و عضلانی عصبی  باید به صورت کامل تحت نظر پزشک و توسط واکسن مناسب از لحاظ نوع پایه سلولی یا تخم مرغی و فعال یا غیر فعال، واکسینه شوند.
   

بهترین زمان تزریق واکسن آنفولانزا چه زمانی است؟

به گفته مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های آمریکا (CDC) هر سال ۱۴۰ الی ۱۸۰ هزار نفر بستری و ۱۲ الی ۶۱ هزار فوتی ناشی از آنفولانزا در آمریکا وجود دارد. دریافت این واکسن به صورت سالانه موجب کاهش ریسک ابتلا به این بیماری در افراد شده ومعمولا این واکسن در چند هفته پیش از شیوع سالانه آنفولانزا یا در اوایل فصل همه گیری مورد استفاده قرار می گیرد.
ویروس آنفولانزا با شروع فصل های سرد به صورت همه گیری  شیوع پیدا می‌کند و معمولا از زمان دریافت واکسن تا تولید پاسخ در بدن انسان (یعنی تولید آنتی بادی یا پادتن) معمولا ۲ هفته زمان لازم است، متخصصین بهترین زمان را جهت تزریق این واکسن همه ساله از  حدود ماه سپتامبر (نیمه اول شهریور)  چند روز مانده به شروع پاییز، توصیف می کنند چرا که فعال شدن واکسن پیش از زمان همه گیری سالانه ممکن است در قیاس با زمان اوج همه گیری سالانه که در میانه فصل سرد (پاییز) است باعث کاهش اثر گذاری تا پایان فصل که  حدود نیمه آبان است شود.
همچنین می توان واکسن را در اواخر زمستان و اوایل بهار، مجددا دریافت کرد، البته کودکان۶ الی۸ ساله نیاز به ۲ دُز از واکسن و ۴ هفته مراقبت، دارند و به همین دلیل بهتر است برای کودکان، پیش از همه گیری سالانه آنفولانزا، یعنی پیش از نیمه شهریور برای دریافت واکسن اقدام کرد.

بخوانیم: بهترین زمان تزریق واکسن آنفولانزا توسط خانم دکتر مینو محرز فوق تخصص بیماری‌های عفونی برای سال ۱۳۹۹ اعلام شد

مزایای زدن واکسن آنفولانزا چیست؟

این واکسن با تولید پاسخ ایمنی در بدن تا حد زیادی  باعث پیشگیری سالانه  از بیماری آنفولانزا به خصوص در گروه های حساس می شود و دریافت سالانه آن سیستم ایمنی را برای برخورد با موارد احتمالی عفونت ویروسی اماده می‌کند اما استفاده از آن باید با توجه به نوع واکسن مورد نیاز فرد باشد چرا که  انواع مختلفی از واکسن آنفولانزا وجود دارد که برخی به صورت تخصصی برای افراد با شرایط ویژه طراحی شده اند مانند :

1. افراد ۶۵ ساله و بیشتر
2. افراد حساس به تخم مرغ
3. افراد ۶ الی ۶۵ ساله فاقد حساسیت به تخم مرغ

عوارض و خطرات احتمالی واکسن آنفولانزا چیست؟

افراد معمولا عکس العمل خاصی نسبت به واکسن ندارند چرا که معمولا ویروس زنده ی فعال در واکسن وجود ندارد و نمونه ضعیف شده یا پروتئین های محرک ویروس برای فعالیت سیستم ایمنی وجود دارد اما برخی افراد ممکن است حساسیت، قرمزی و تورم در محل تزریق یا فینت کردن، ضربان قلب بالا یا مشکلات تنفسی در هنگام تزریق یا دقایق بعد از آن را تجربه کنند.
البته برخی موارد مانند سردرد، سبکی سر، تب کم، درد عضلانی و حالت تهوع در طی روزهای بعد ممکن است وجود داشته باشد.

آیا هر سال باید واکسن آنفولانزا بزنیم؟

بله، همانگونه که گفته شد زیرمجموعه های آنفولانزا دارای تغییرات متعدد و سالانه می باشند و معمولا به دلیل کوتاه بودن ایمنی ایجاد شده در این واکسن ها،  هر ساله و چند روزی پیش از شروع فصل سرد تجدید واکسن باید صورت بگیرد.

آیا تزریق واکسن آنفولانزا برای کودکان مضر است؟

خیر اما استفاده کودکان از این واکسن دارای شرایط خاصی مانند حداقل ۶ ماهه بودن کودک، و برای کودکان ۶ تا ۸ سال باید ۲ دُز از واکسن را تزریق کرد.

آیا استفاده واکسن آنفولانزا برای زنان باردار خطرناک است؟

توجه داشته باشید که واکسن های آنفولانزا برای بانوان باردار یا بیماران قلبی معمولا امن بوده و با دو روش تزریق عضلانی و یا اسپری بینی (نازال) به فرد تجویز می شوند.

نکته نهایی:

با توجه به شباهت علائم بیماری آنفولانزا و ویروس کرونا که در یک مطلب جداگانه مفصلا به آن می پردازیم، بهترین توصیه رعایت کامل اصول بهداشتی، فاصله گذاری اجتماعی، شستشوی مداوم دست ها و صورت و استفاده موکد از ماسک بوده و در صورت احساس نیاز به واکسینه شدن جهت مقابله با آنفولانزا بهتر است از این موضوع آگاه باشید که واکسیناسیون آنفولانزا هیچ گونه تاثیر تایید شده بر ابتلا  یا درمان به ویروس کووید ۱۹  یا کرونا ویروس را نداشته و تنها امکان ابتلا به چند نوع از آنفولانزا را کاهش می دهد  و بهترین زمان برای دریافت این واکسن نیمه شهریور الی نیمه مهر ماه می باشد، چرا که دریافت آن در این زمان موجب ایمنی احتمالی در مقابل آنفولانزا تا اواخر پاییز می شود.

منابع: 

https://www.healthline.com
https://www.cdc.gov
https://www.mayoclinic.org