زردی در نوزادان | علل، تشخیص و درمان

زردی در نوزادان یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که بیشتر نوزادان در چند روز اول زندگی خود به آن دچار می‌شوند. احتمال زردی در نوزادان نارس بیش از دیگر نوزادان است. اولین جای بدن که زردی در آن مشاهده می‌شود، چشم و صورت نوزاد است، و به تدریج سینه، شکم و پاهای نوزاد نیز ممکن است زرد شوند. باید هر نوزادی که زرد می‌شود را (حتی اگر حال او خوب باشد) در اولین فرصت به پزشک رساند و در صورت نیاز درمان کرد، زیرا زردی شدید می‌تواند باعث عقب‌ماندگی ذهنی و حتی مرگ نوزاد شود. در ادامه به معرفی این عارضه، تشخیص و روش‌های بهبود آن می‌پردازیم.

زردی در نوزادان چیست؟

زردی نوزادان باعث تغییر رنگ پوست و چشم نوزادان به رنگ زرد می‌شود. این بیماری در نوزادان بسیار شایع است و زمانی به وجود می‌آید که مقدار بیلی‌روبین خون آن‌ها زیاد می‌شود. بیلی‌روبین ماده زرد رنگی است که به طور معمول در خون انسان وجود دارد و محصول تخریب شدن گلبول‌های قرمز پیر و فرسوده خون است. بیلی‌روبین آزاد شده در خون به کبد می‌رسد و از آنجا برای دفع به دستگاه گوارش می‌رود و توسط مدفوع دفع می‌شود. در دوران بارداری بیلی‌روبین خون نوزاد توسط کبد مادر دفع می‌گردد، اما در نوزادان به دلیل این که هنوز کبد درحال کامل شدن است مدتی طول می‌کشد تا این عضو بدن کار خود را شروع کند و‌ توانایی دفع بیلی‌روبین را پیدا کند. این بیلی‌روبین‌ها در خون جمع و باعث تغییر رنگ پوست نوزاد به زرد می‌شوند. خوشبختانه در اکثر موارد، زردی کودکان و نوزادان با شروع به کار کبد، خود به خود از بین می‌رود و بیلی‌روبین با غذا خوردن از بدن دفع می‌شود. در اکثر موارد زردی پس از ۲ تا ۳ هفته از بین می‌رود، اما در نوزادان زودرس ممکن است ۲ ماه طول بکشد. زردی بیشتر از صورت شروع می‌شود و بعد به جاهای دیگر بدن گسترش می‌یابد. 
باقی‌ماندن مقدار زیاد بیلی‌روبین در بدن نوزاد می‌تواند خطر ایجاد ناشنوایی، فلج مغزی و یا دیگر آسیب‌های مغزی را در آن‌ها افزایش دهد. انجمن متخصصین اطفال آمریکا پیشنهاد داده است که پیش از ترخیص نوزادان از بیمارستان احتمال وجود زردی در تمام نوزادان بین ۳ تا ۵ روزه سنجیده شود.

علل به وجود آمدن زردی در نوزادان چیست؟

نوزادانی که احتمال بروز زردی در آن‌ها بیشتر است دارای شرایط زیر می‌باشند:

• نوزادان نارس (تولد پیش از هفته ۳۷ بارداری)
• نوزادانی که از شیر مادر یا ترکیبات مشابه آن به دلیل مشکل در تغذیه یا کافی نبودن شیر مادر استفاده نکرده‌اند
• نوزادانی که گروه خونی آن‌ها با گروه خونی مادر ناسازگار است، زیرا بدن این نوزادان ممکن است پادتن‌هایی تولید کند که باعث تخریب گلبول‌های قرمز و در نتیجه سبب افزایش میزان بیلی‌روبین خون آن‌ها شود.
• نوزادانی با نژاد شرق آسیا بیشتر از دیگر نژاد‌ها به زردی دچار می‌شوند

دیگر دلایل احتمالی برای به وجود آمدن زردی در نوزادان عبارتند از:

• ایجاد خون مردگی یا دیگر خونریزی‌های داخلی هنگام تولد
• مشکلات کبد یا دیگر اندام‌های داخلی
• عفونت
• اختلالات آنزیمی
• ناهنجاری در گلبول‌های قرمز خون

علائم زردی در نوزادان چیست؟

اولین علامت زردی در نوزادان زرد شدن پوست و چشم آن‌ها است. تغییر رنگ ممکن است در روز ۲ تا ۴ تولد نوزاد از صورت او شروع شود و به سمت دیگر نقاط بدن مثل دست، پا و شکم گسترش یابد. مقدار بیلی‌روبین معمولاً بین روزهای ۳ تا ۷ تولد به بالاترین مقدار خود می‌رسد.
روش ساده برای اینکه متوجه شویم نوزاد به زردی مبتلا شده است یا نه به این صورت است که اگر به آرامی روی پوست نوزاد فشار بدهید، پس از برداشتن فشار پوست نوزاد زرد دیده می‌شود.
 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟

در بیشتر مواقع ابتلا به زردی در نوزادان طبیعی است، اما در برخی نوزادان به وجود آمدن زردی ممکن است نشانه‌ای از مشکلات دیگری باشد. افزایش بیش از حد بیلی‌روبین ممکن است باعث نفوذ آن به مغز نوزاد و در نتیجه سبب آسیب دائمی به مغز شود.

اگر هر کدام از نشانه‌های زیر را در نوزاد خود دیدید به پزشک مراجعه کنید:

• زردی در بدن نوزاد گسترش یافت یا شدیدتر شد
• نوزاد دچار تب بالای ۳۸ درجه شد
• رنگ زرد نوزاد عمیق‌تر یا پررنگ‌تر شد
• نوزاد به سختی تغذیه می‌کند
• نوزاد بی‌حال یا بی‌انرژی است
• نوزاد وزن نمی‌گیرد
• نوزاد با صدای زیرتر و بلندتر از معمول گریه می‌کند

چگونه زردی در نوزادان تشخیص داده می‌شود؟

اغلب بیمارستان‌ها معمولاً نوزاد و مادر را ۴۸ ساعت پس از زایمان ترخیص می‌کنند. بسیار حیاتی است که والدین چند روز بعد از زایمان، نوزاد را برای معاینه نزد پزشک ببرند زیرا بیشترین مقدار بیلی‌روبین در روزهای ۳ تا ۷ تولد ایجاد می‌شود. زرد شدن پوست دلیل کافی برای تشخیص زردی در نوزاد است اما ممکن است برای سنجش شدت زردی نیاز به انجام آزمایش‌های دیگری مانند آزمایش بیلی روبین مستقیم یا آزمایش بیلی روبین نوزاد نیز باشد.
از نوزادانی که در ۲۴ ساعت اول تولد دچار زردی می‌شوند باید به سرعت آزمون زردی نوزادان پوستی یا خونی گرفته شود تا مقدار و شدت زردی مشخص شود.
گاهی برای اطمینان از عدم وجود بیماری‌های دیگر، آزمایش‌های تکمیلی دیگری مانند آزمایش شمارش سلول‌های خونی (CBC)، آزمایش گروه خونی و نوع فاکتور Rh نیز نیاز باشد. همچنین ممکن است برای سنجش مقدار گلبول‌های قرمز تخریب شده آزمایش کومبس تجویز شود.

روش درمان زردی در نوزادان چیست؟

روش درمان زردی می‌تواند به واسطه درجه زردی نوزادان متفاوت باشد. زردی ملایم نوزاد گاهی پس از کامل شدن کبد نوزاد خود به خود برطرف شود. شیردهی مکرر (۸ تا ۱۲ بار در روز) می‌تواند به برطرف شدن زردی و دفع بیلی‌روبین کمک کند.
زردی شدیدتر نوزاد ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. نور درمانی روش بسیار معمول و موثری برای درمان زردی نوزادان است که طی آن با استفاده از نور آبی یا بلو لایت (Blue Light)، بیلی‌روبین موجود در بدن نوزاد در مجاورت نور تجزیه می‌شود. در فرآیند نور درمانی، نوزاد بر روی تخت مخصوصی زیر نور آبی قرار می‌گیرد و تنها پوشک و یک عینک محافظ چشم باید با بدن او در تماس باشد. یک پتوی مخصوص نیز ممکن است در زیر بدن نوزاد قرار بگیرد.
در موارد بسیار حاد شاید نیاز باشد خون بدن نوزاد با خون یک اهداکننده تعویض شود. با این کار سلول‌های آسیب‌دیده خون نوزاد با سلول‌های سالم جایگزین می‌شود، تعداد سلول‌های قرمز افزایش یافته و مقدار بیلی‌روبین کاهش می‌یابد.

آیا می‌توان از ابتلای نوزاد به زردی جلوگیری کرد؟

هیچ روشی برای جلوگیری از ابتلای نوزاد به زردی وجود ندارد. در طی بارداری باید گروه خونی مادر مشخص شود و با گروه خونی نوزاد که پس از زایمان تعیین می‌گردد، مقایسه شود تا احتمال ناهمخوانی گروه خونی مادر و نوزاد بررسی گردد. شاید نتوانید جلوی زردی نوزاد خود را بگیرید ولی می‌توانید با انجام برخی کارها از شدیدتر و خطرناک شدن آن جلوگیری کنید:

• مطمئن شوید نوزاد به خوبی از شیر مادر تغذیه می‌کند. برای تامین مایعات بدن نوزاد در چندین روز اول تولد، روزانه بین ۸ تا ۱۲ بار به او شیر بدهید. شیردهی به نوزاد دارای زردی، به دفع راحت‌تر بیلی‌روبین از بدن نوزاد کمک می‌کند
• اگر نوزاد شما از شیر مادر استفاده نمی‌کند، در هفته اول هر ۲ تا ۳ ساعت نوزاد را با حدود ۳۰ تا ۶۰ میلی‌لیتر از ترکیب مورد استفاده برای تغذیه نوزاد (شیر خشک مناسب) تغذیه کنید. نوزادان نارس یا کم وزن ممکن است به مقدار کمتری از این ترکیب نیاز داشته باشند. اگر نوزاد بیش از حد یا خیلی کم از ترکیب می‌خورد یا کمتر از ۸ بار در ۲۴ ساعت برای تغذیه بیدار می‌شود، حتماً با پزشک مشورت کنید
• برای سنجش رنگ پوست و چشم نوزاد، در ۵ روز ابتدای تولد با دقت نوزاد خود را بررسی کنید
• اگر علائم زردی را در کودک خود مشاهده کردید سریعاً با پزشک تماس بگیرید

منابع:

https://www.healthline.com
https://www.mayoclinic.org