نکاتی مهم در مورد دیابت بارداری | علائم، عوارض، تشخیص و کنترل
حدود ۴ درصد از بارداری ها با عارضه ای به نام دیابت بارداری همراه هستند. جالب آن است که این بیماری اغلب در زنانی دیده می شود که تاکنون هیچ گاه به دیابت مبتلا نبوده اند. لذا با توجه به حساسیت دوران بارداری و اهمیت آن بر سلامت جنین، بر آن شدیم تا چکیده ای از مطالب در زمینه دیابت در زمان حاملگی، علائم قند بارداری، تاثیر دیابت حاملگی بر روی مادر، جنین و عوارض آن، تشخیص، درمان و پیشگیری در اختیار شما خواننده گرامی قرار دهیم.
علل | علائم | عوارض | تشخیص | درمان | پیشگیری | مشاوره و نکات حمایتی
بیماری دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری نوعی از دیابت است که در اثر بالا رفتن سطح قند خون در زنان باردار به صورت ناگهانی رخ می دهد. علت دقیق قند بارداری ناشناخته است و نمی تواند به طور کامل متوقف شود، اما می توان آن را کنترل و از پیشرفت آن جلوگیری کرد. اگر پزشک برای شما تشخیص دیابت حاملگی داده است، سریعاً برای درمان اقدام کنید چرا که قند بارداری بر روی سلامت جنین و مادر اثر می گذارد.
علل بروز دیابت بارداری چه چیزهایی هستند؟
هورمون انسولین که از سلول های خاصی در پانکراس (لوزالمعده) ترشح می شود، قند خون را در بدن ما تنظیم می کند. در طی دوران حاملگی، بدن برخی زنان به دلیل تغییرات هورمونی نسبت به انسولین مقاومت پیدا کرده در نتیجه مقدار انسولین کاهش یافته و به دنبال آن قند خون افزایش پیدا می کند.
چه افرادی مستعد دیابت بارداری هستند؟
طبق تحقیقات انجام گرفته از بین هر ۱۰۰ زن باردار، ۳ تا ۸ نفر به دیابت بارداری مبتلا می شوند که این افراد شرایط خاصی را دارا بوده اند که موارد زیر از آن جمله هستند:
- زنان بالای ۳۵ سال
- زنان مبتلا به اضافه وزن
- سابقه زایمان نوزاد با وزن بالا (۴/۵ کیلوگرم به بالا)
- زنانی با سابقه قند خون قبل از بارداری
- زنان با سابقه خانوادگی ابتلا به قند خون (والدین، خواهر و برادر مبتلا به دیابت نوع ۲)
- زنان مبتلا شده که به دیابت حاملگی در بارداری قبلی خود
- زنانی با تحرک کم در دوران بارداری
- سطح HDL کمتر از ۳۵ mg/dL
- سطح تری گلیسیرید بالاتر از ۲۵۰ mg/dL.
- سطح هموگلوبین A1C بالاتر از ۷/۵ درصد
- سابقه ابتلای مادر به بیماری تخمدان پلی کیستیک (Polycystic ovary syndrome, PCOS)
- سابقه بیماری های قلبی- عروقی
بیشتر بخوانید: دیابت چیست؟ | انواع، علل، علائم، تشخیص و درمان
علائم دیابت بارداری چه چیزهایی هستند؟
اغلب مادران مبتلا به دیابت حاملگی، علامتی ندارند. این در حالی است که در برخی افراد علائم زیر دیده می شود:
- تشنگی فراوان
- تکرر ادرار
- خستگی
- ادرار شیرین
- افزایش وزن
عوارض و خطرات ابتلا به دیابت بارداری چیست؟
در صورت عدم مراجعه به موقع به پزشک و همچنین عدم درمان و کنترل سریع دیابت بارداری، عوارض زیر می تواند سلامت مادر و جنین را به تهدید کند.
عوارض دیابت بارداری بر روی مادر باردار:
- در مادرانی که به دیابت بارداری مبتلا هستند، احتمال زایمان سزارین بیشتر است، چرا که اندازه جنین این مادران بزرگتر است.
- در زنان مبتلا به مرض قند، احتمال ابتلا به مسمومیت بارداری بیشتر خواهد شد. این عارضه با افزایش فشار خون و دفع پروتئین در ادرار نیز همراه می باشد.
- یکی دیگر از عوارضی که مادران مبتلا به قند بارداری ممکن است با آن مواجه شوند، ابتلا به دیابت نوع ۲ می باشد.
عوارض دیابت بارداری بر روی جنین:
دیابت بارداری علاوه بر اینکه روی مادر تاثیرات سویی دارد می تواند عوارضی را هم برای جنین و نوزاد مادر دیابتی به همراه داشته باشد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش وزن غیر طبیعی نوزاد
- زردی
- افزایش احتمال ابتلا به بیماری های تنفسی
- افزایش خطر مرگ قبل از تولد و یا بعد از تولد
- افزایش وزن غیر طبیعی در طی دوران زندگی
- افزایش احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ در طی دوران زندگی
روش های تشخیص دیابت بارداری چیست؟
پروسه تشخیص:
انجام تست قند خون به منظور تشخیص دیابت بارداری برای تمام مادران باردار بین ۲۴ تا ۲۸ هفته بارداری ضروری است و توسط پزشک متخصص زنان و زایمان معمولاً توصیه می شود. این تست در آزمایش های غربالگری دوران بارداری و پیش از تولد مورد بررسی قرار می گیرد. به طور کلی این قند بارداری از طریق ۳ تست رایج آزمایشگاهی سنجیده می شود.
بیشتر بخوانید: آزمایش های غربالگری دوران بارداری و پیش از تولد
تست های آزمایشگاهی:
- آزمایش قند خون ناشتا (Fasting Blood Sugar, FBS): این تست معمولاً بین ۲۴ تا ۲۸ هفته انجام می باشد اما در صورتی که مادر باردار مستعد ابتلا به دیابت باشد، این آزمایش در اوایل بارداری انجام می گیرد.
- آزمایش تحمل گلوکز (Glucose Tolerance Test, GTT): یکی دیگر از روش های تشخیص قند بارداری است. در این روش ابتدا یک تست قند خون ناشتا از بیمار گرفته می شود. سپس یک نوشیدنی شیرین به وی داده شده و بعد از گذشت یک ساعت، مجدد خون گرفته می شود.
- آزمایش چالش گلوکز خوراکی (Oral Glucose Challenge Test, OGCT): این روش مشابه با تست های فوق، از بیمار تست قند خون ناشتا گرفته شده و یک نوشیدنی شیرین به وی داده می شود. سپس در فواصل زمانی یک و دو ساعت پس از نوشیدن مایع حاوی قند، آزمایش قند خون تکرار می شود.
بیشتر بخوانید: آزمایش قند ناشتا - Fasting Blood Sugar | چرا باید این آزمایش را انجام دهیم؟ | چه آمادگی قبل از انجام آزمایش خون لازم است؟
درمان دیابت بارداری چیست؟
شروع نقطه درمان:
درمان و کنترل دیابت بارداری در مادران باردار نیازمند توجه به رژیم غذایی صحیح و مناسب و همچنین ورزش مرتب است. به علاوه در صورت لزوم و تشخیص پزشک معالج، استفاده از انسولین نیز گاهی برای مادران مبتلا به دیابت حاملگی تجویز می شود.
تراپی و مدیریت:
رژیم غذایی مادران مبتلا به دیابت بارداری:
یکی از موثرترین روش ها برای درمان دیابت بارداری داشتن رژیم غذایی مناسب است. توصیه می شود مادران باردار مبتلا به دیابت بارداری از طریق مشاوره با متخصص تغذیه سطح قند خون خود را کنترل کرده و از بروز عوارض این بیماری جلوگیری کنند. خوردن غذا در حجم کم در طول روز به کنترل قند خون کمک می کند (وعده های غذایی کم با حجم زیاد توصیه نمی شود). بهتر است در دوران بارداری، کربوهیدرات کمتر مصرف شده و بیشتر، غذاهای حاوی فیبر (میوه، سبزیجات تازه و غلات) خورده شود. کم کردن مقدار و حجم غذا در این دوران به هیچ عنوان توصیه نمی شود، چرا که باعث افت شدید قند خون می گردد. عموماً به مادران باردار مبتلا به قند خون توصیه می شود که سطح قند خون خود را در فواصل زمانی مناسب و یا بعد از غذا اندازه گیری کنند.
ورزش:
ورزش روزانه (پیلاتس، یوگا، پیاده روی، شنا و تمرینات با وزنه) به صورت منظم از دیگر عوامل موثر در درمان و کنترل دیابت بارداری و سطح قند خون می باشد.
داروهای موثر در درمان دیابت بارداری:
در مواردی که سطح قند خون کنترل نشود، درمان با انسولین انجام میگیرد. با افزایش ماه بارداری در مادران دیابتی نیاز به انسولین تغییر پیدا کرده و دوز (مقدار) آن باید توسط پزشک تنظیم گردد.
سایر روش های درمانی:
ارزیابی وجود ترکیبات کتون در ادرار در پروسه درمان از اهمیت برخوردار است. کتون ها ترکیباتی هستند که در اثر سوزاندن چربی در بدن به وجود می آیند. در زمان افزایش قند خون، مقدار کتون در ادرار افزایش پیدا میکند.
چگونه از دیابت در دوران بارداری پیشگیری کنیم؟
در حال حاضر دیابت دوران بارداری قابل پیشگیری نیست اما با این حال به نظر می رسد چاقی و اضافه وزن مهم ترین عاملی است که می تواند زنان باردار را در معرض خطر ابتلا به قند بارداری قرار دهد. داشتن وزن ایده آل و رژیم غذایی مناسب قبل از بارداری و در طی آن، می تواند شانس ابتلا به دیابت در دوران بارداری را کاهش دهد.
مشاوره و نکات حمایتی:
یکی از خطراتی که همواره زنان باردار را تهدید می کند، دیابت بارداری است. با توجه به اینکه این بیماری قابل کنترل است، بنابراین توصیه می شود زنان باردار در فاصله زمانی بین هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری با انجام آزمایش خون از وضعیت سلامتی خود اطلاع یافته تا از بروز عوارض ناشی از افزایش قند خون که بر روی سلامتی جنین اثر می گذارد، جلوگیری کنند.
منابع:
https://www.healthline.com
https://www.ncbi.nlm.nih.gov
https://www.medicinenet.com
ماندانا فدائی تهرانی
