بیماری کلیوی در دیابت (نفروپاتی دیابتی)

مدت زمان مطالعه این مقاله: ۷ دقیقه

بیماری کلیوی در دیابت (نفروپاتی دیابتی) از عوارض ثانویه‌ دیابت‌های نوع ۱ و ۲ است که به‌طور جدی به کلیه‌ها آسیب می‌زند. بیشتر افراد دیابتی در نهایت به این بیماری دچار می‌شوند. دیابت بیماری است که در اثر افزایش گلوکز خون ایجاد می‌شود. نفروپاتی دیابتی روی عملکرد نرمال کلیه‌های شما در تصفیه مواد زائد از بدن تاثیر می‌گذارد. سبک زندگی سالم، درمان دیابت و فشار خون بالا، بهترین راه برای جلوگیری از ایجاد این بیماری یا به تأخیر انداختن آن است. با بدتر شدن وضعیت، شما به نارسایی کلیه و در نهایت از کار افتادن کلیه دچار می‌شوید که درمان باید جدی‌تر شود. در نهایت دیالیز و پیوند کلیه انجام می‌شود.

علل | علائم | عوارض | تشخیص | درمان | پیشگیری

بیماری کلیوی در دیابت چیست؟

بیماری کلیوی در دیابت (نفروپاتی دیابتی)، بر روی کارکرد طبیعی کلیه‌ها در حذف مواد زائد بدن اثر می‌گذارد. کلیه‌ها دارای تعداد فراوانی فیلتر (گلومرول) هستند که وظیفه تصفیه خون را به عهده دارند. با گذشت زمان، دیابت کنترل نشده می‌تواند باعث آسیب به گلومرول‌ها در کلیه شود.
بیماری کلیه با منشا دیابت از عوارض دیابت‌های نوع ۱ و ۲ است که در کلیه‌ها مشکل ایجاد می‌کند. تقریبا نیمی از بیمارانی که دیابت دارند در طول عمر خود حداقل یک بار دچار آسیب کلیه می‌شوند. بیماری‌های عفونی در بیماران دیابتی بیشتر و شدیدتر است و مرگ و میر در این افراد زیاد می‌شود.
عفونت بیشتر در بیماران دیابتی، به علت محیط قندی خون است که باعث مشکل در کار سیستم ایمنی بدن می‌شود و در مواردی باعث کم شدن فعالیت ضد باکتریایی ادرار، کاهش کارکرد مناسب دستگاه ادرار و گوارش می‌شود. این عفونت‌ها بر روی کلیه و سیستم‌های حیاتی بدن اثر می‌گذارند.
در بیماری کلیوی در دیابت به علت مشکل ایجاد شده در تصفیه خون، مقدار غیر‌طبیعی پروتئین از خون به ادرار نشت می‌كند. زمانی که كلیه‌ها طبیعی كار می‌كنند، فقط مقدار کمی آلبومین (نوعی پروتئین) در ادرار دیده می‌شود. زیاد شدن آلبومین در ادرار اولین نشانه آسیب‌دیدگی کلیه در اثر دیابت است. علائم دیگر آن مشاهده ورم در دست و پا، تنگی نفس، گیجی، کم‌اشتهایی، استفراغ و … است.
برای پیشگیری، کنترل یا به تاخیر انداختن بیماری نارسایی دیابتی کلیه، راهکارهایی وجود دارد مثل کنترل قند خون، فشار خون و داشتن سبک زندگی سالم.
وقتی شما دچار نارسایی کلیه شوید دیگر برگشتی نیست و اگر به موقع کنترل نشود، می‌تواند وضعیتی مرگ‌بار ایجاد کند؛ در این مرحله، گزینه‌های درمانی شامل دیالیز یا پیوند کلیه وجود دارد.

علل بروز بیماری کلیوی در دیابت چه چیزهایی هستند؟

زمانی شما بیماری کلیوی در دیابت را تجربه می‌کنید که بیماری دیابت به عروق خونی کلیه و سلول‌های شما آسیب بزند. کلیه‌ شما میلیون‌ها شبکه از عروق خونی کوچک (گلومرول‌ها) دارد که مواد زائد خون را تصفیه می‌کند. آسیب شدید به این عروق می‌تواند باعث ایجاد نفروپاتی دیابتی (نارسایی کلیه) و ایجاد مشکلات بعدی در شما شود. اینکه دیابت و نارسایی کلیه چه ارتباطی با هم دارند می‌توان گفت در واقع بیماری نارسایی کلیه، از عوارض ثانویه‌ متداول دیابت‌های نوع ۱ و ۲ است.
اگر قند خون بالا به خاطر دیابت دارید، در طول زمان باعث بالا رفتن فشار خون شما می‌شود؛ این شرایط باعث افزایش فشار به شبکه فیلتراسیون کلیه‌ها شده و به آن‌ها آسیب می‌رساند.

علائم بیماری کلیوی در دیابت چه چیزهایی هستند؟

در مراحل ابتدایی، امکان دارد هیچ علائم و نشانه‌ نارسایی کلیه در بیماران دیابتی مشاهده نشود. در مراحل بعدی، علائم شامل موارد زیر است:

•  فشار خون
• وجود پروتئین در ادرار
• تنگی نفس
• ورم پا، دست و چشم
• گیجی و مشکل در تمرکز
• کم اشتهایی
• تهوع و استفراغ
• خستگی زیاد
  

عوارض و خطرات ابتلا به بیماری کلیوی در دیابت چیست؟

عوارض بیماری کلیوی در دیابت ممکن است طی ماه‌ها یا سال‌ها به‌تدریج ایجاد شود. این عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• جمع شدن مایع در بدن، که می‌تواند باعث ورم در بازوها و پاها، بالا رفتن فشار خون یا جمع شدن مایع در ریه‌ها شود
• بیماری‌های قلبی و عروقی
• زیاد شدن سطح پتاسیم در خون (هیپرکالمی)
• تخریب عروق خونی شبکیه
• زخم‌های پا
• کم‌خونی
• مشکل در نعوظ
• اسهال
• ایجاد خطر برای مادر و جنین در حال رشد
• آسیب برگشت‌ناپذیر به کلیه‌ها
  

روش‌های تشخیص بیماری کلیوی در دیابت چیست؟

برای تشخیص بیماری کلیوی در دیابت (نارسایی کلیه در دیابت) می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

آزمایش خون

شامل آزمایش‌هایی برای کنترل بیماری دیابت (مانند آزمایش قند‌ خون و هموگلوبین A1C) و آزمایش‌هایی برای ارزیابی کلیه، مثل اندازه‌گیری سطح کراتینین و اوره در خون و در موارد پیشرفته‌تر بررسی مقدار پروتئین‌ تام، آلبومین، پتاسیم خون است.

آزمایش ادرار

شامل تجزیه و تحلیل نمونه‌ای از ادرار شما (آزمایش آنالیز ادرار) و اندازه‌گیری پروتئینی به نام آلبومین (میکروآلبومین ادرار تصادفی و ۲۴ ساعته) و در مراحل پیشرفته‌تر بیماری، اندازه‌گیری پروتئین‌های ادرار و الکتروفورز آن‌ها (الکتروفورز پروتئین‌ها در ادرار ۲۴ ساعته) است.

عکس‌برداری

پزشک شما می‌تواند از سونوگرافی یا سایر ابزار‌های تصویربرداری پزشکی برای بررسی ساختار و اندازه کلیه‌ها استفاده کند.

نمونه‌گیری از بافت کلیه (بیوپسی)

پزشک شما، نمونه‌ای از بافت کلیه را برمی‌دارد تا برای آسیب‌شناسی بافت کلیه به آزمایشگاه ارسال کند.

درمان بیماری کلیوی در دیابت چیست؟

درمان بیماری کلیوی در دیابت برای متوقف یا آهسته کردن بیماری شما انجام می‌شود. درمان در این بیماری بیشتر به شکل کنترل و پیشگیری است، مثل موارد زیر:

• کنترل قند خون 
• کاهش فشار خون
• سیگار نکشیدن
• ورزش کردن
• پرهیز از نوشیدن الکل

اگر به نارسایی کلیه در دیابت دچار شده‌اید احتمال زیادی دارد که پیشرفت کند تا به مرحله‌ای می‌رسد که کلیه‌های شما از کار می‌افتند. زمانی که کلیه‌های شما کمتر از ۱۰٪ عملکرد طبیعی را داشته باشند، بیماری نفروپاتی دیابتی در مرحله نهایی از کار افتادن کلیه‌ها است. در چنین حالتی کلیه نمی‌تواند به‌طور کامل مواد زائد را تصفیه کند و این برای شما ایجاد خطر می‌کند. زمانی که دفع آلبومین دارید، بیماری به آرامی در حال پیشرفت است. با بدتر شدن وضعیت، شما به نارسایی کلیه و در نهایت از کار افتادن کلیه دچار می‌شوید. در این حالت درمان باید جدی‌تر شود که در این مرحله ۳ نوع درمان پیش رو دارید:

همودیالیز

همودیالیز رایج‌ترین نوع دیالیز است. در این فرآیند، لوله‌ای از سوزن به بازوی شما متصل می‌شود و خون از آن به دستگاهی که در بیرون قرار دارد وارد می‌شود؛ این دستگاه خون را تصفیه می‌کند و از لوله دیگر که به دست متصل است وارد بدن می‌شود. این کار به‌طور رایج ۳ بار در هفته انجام شده و هر بار ۴ ساعت طول می‌کشد.

دیالیز صفاقی

این نوع دیالیز از پوشش درونی شکم (صفاق یا برون شامه روده‌ها) شما به عنوان صافی خون و جایگزین دستگاه خارجی استفاده می‌شود. صفاق مثل کلیه دارای هزاران رگ خونی کوچک است و می‌تواند به عنوان ابزاری مناسبی برای تصفیه خون شما باشد. قبل از شروع درمان، برش کوچکی در نزدیکی ناف شما زده و لوله نازکی به اسم سوند از آن وارد فضای درونی شکم می‌شود. این لوله به‌طور دائم در آن می‌ماند. مایعات از این لوله به صفاق وارد می‌شود. با گذر جریان خون از صفاق، مواد زائد خون شما گرفته شده و وارد مایع دیالیزی می‌شود. این مایع چند ساعت بعد وارد کیسه‌ای شده و با مایع تمیز جایگزین می‌شود. این عمل ۳۰-۴۰ دقیقه طول می‌کشد و باید ۴ مرتبه در روز انجام دهید. 

پیوند کلیه

عمل پیوند کلیه با بیهوشی کامل شما انجام می‌شود. وقتی بیهوش شدید، پزشک با ایجاد برش در ناحیه شکم، کلیه فرد اهدا کننده را داخل جایگاه کلیه شما قرار می‌دهد. همچنین پزشک حالب کلیه را به مثانه وصل می‌کند تا بتوانید ادراری طبیعی داشته باشید.

اگر کلیه‌های شما دچار عفونت شوند درد بیشتری را احساس می‌کنید. بنابراین بهتر است از بروز عفونت پیشگیری کنید، اما در‌ صورت ابتلا به عفونت راهکارهایی وجود دارد که با مراجعه به پزشک یا استفاده از طب‌سنتی می‌توانید درد کلیه را کم یا به طور کلی درمان کنید. در ادامه به چند دارو در طب‌سنتی برای درمان درد کلیه در بیماران دیابتی اشاره می‌شود که برای شما مفید است:
آب گیاه جعفری، آب کرنبری (قره‌قاط)، سیب یا آب سیب، چای سبز، چای نعناع، چای بابونه، دم‌کرده ریشه بلال، برگ قاصدک، و گیاه ریشه گل ختمی

چگونه از بیماری کلیوی در دیابت پیشگیری کنیم؟

برای اینکه به بیماری کلیوی در دیابت دچار نشوید لازم است دیابت خود را کنترل کنید. با کنترل درست دیابت، می‌توان تا حدود زیادی از بیماری کلیوی دیابتی پیشگیری کرد یا آن را به تاخیر انداخت. راهکارهای زیادی برای کنترل دیابت وجود دارد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود:

• دفتر برنامه غذایی: شما می‌توانید مواد غذایی که در طول روز مصرف می‌کنید را در این دفتر نوشته تا مطمئن شوید که به‌طور متعادل از همه گروه‌های غذایی استفاده کرده‌اید.
• عادت‌های غذایی متنوع: بهتر است به برنامه غذایی خود انواع سبزیجات متنوع مثل سیر، پیاز، موسیر، تره‌فرنگی، خربزه، توت و میوه‌های هسته‌دار را اضافه کنید.
• پیاده‌روی: ورزش کردن حساسیت سلول‌های خون به انسولین را افزایش داده و سطح قند خون را کم می‌کند. افراد دیابتی باید ورزش را در اولویت خود قرار دهند. ورزش حتی اگر باعث کاهش وزن نشود برای سلامتی مفید است.
• کنترل قند خون: قند خون خود را هربار قبل و بعد از وعده غذایی چک کنید.
• چکاپ توسط پزشک: بهتر است ماهیانه پزشک خود را ببینید تا وضعیت کلی بدن شما را چک کند و تست‌های آزمایشگاهی را برای شما تجویز کند.
• صبحانه بخورید: بهتر است صبحانه شامل پروتئین و میوه باشد. تا هم احساس سیری ایجاد کند و هم باعث عضله‌سازی شود.
• تنفس عمیق: قند خون در اثر استرس بالا می‌رود تنفس عمیق به شما کمک می‌کند که استرس را مدیریت کنید.
• کنترل فشار خون: فشار خون بالا خطر ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش می‌دهد، برای کنترل آن بهتر است تحت نظر پزشک باشید. عوامل زیادی وجود دارد که می‌تواند فشار خون را کنترل کند و از افزایش آن جلوگیری کند مثل کاهش مصرف نمک، افزایش مصرف مواد غذایی که فیبر و پروتئین دارند، افزایش مصرف ویتامین‌های K و D، کمتر مصرف کردن کریوهیدرات‌ها و چربی‌های ناسالم، ورزش کردن و دوری از استرس.
• محدودیت در مصرف مسکن‌ها: مصرف مسکن‌ها می‌تواند باعث آسیب به کلیه شود؛ تا حد امکان استفاده از این داروها را محدود کنید؛ و در صورت استفاده، هنگام مصرف مسکن‌های بدون نسخه مثل آسپرین و ایبوپروفن، دستورالعمل‌های آن‌ها را دنبال کنید و با آب فراوان بنوشید.
• تناسب اندام و پیشگیری از چاقی: در‌صورتی که شما وزن ایده‌آلی دارید هم باید ورزش کنید و تناسب اندام خود را حفظ کنید. اگر نیاز به کاهش وزن دارید، با پزشک خود در مورد کاهش وزن، مانند افزایش فعالیت بدنی روزانه و داشتن برنامه غذایی سالم، مشورت کنید.
• نکشیدن سیگار: اگر سیگاری هستید، در مورد راه‌های ترک سیگار مشاوره بگیرید و اقدام به ترک سیگار کنید؛ چون‌که سیگار کشیدن به کلیه‌ها آسیب می‌رساند و اگر آسیب کلیه‌ایی وجود داشته باشد بدتر می‌شود.

این مطلب توسط بورد علمی کولایف تایید شده است.

منابع:

www.ninds.nih.gov