مدت زمان مطالعه این مقاله: ۱۱ دقیقه
این مطلب توسط بورد علمی کولایف تایید شده است.
رفلاکس معده یکی از بیماریهای بسیار شایع دستگاه گوارش است که بخشهایی از معده و مری را درگیر میکند. این بیماری به عنوان سوزش سر دل، سوء هاضمه اسیدی یا پیروزیس (سوزش پشت جناغ سینه) نیز شناخته میشود.
رفلاکس اسید معده زمانی اتفاق میافتد که مقداری از محتویات اسیدی معده به مری باز میگردد. افراد مبتلا به رفلاکس اسید معده اغلب بعد از غذا خوردن، در ناحیه تحتانی قفسه سینه احساس سوزش میکنند. سابقه خانوادگی، چاقی، بارداری و سیگار کشیدن از مهمترین عوامل خطرساز بروز رفلاکس اسید معده هستند. بیماری رفلاکس معده به مری یا GERD زمانی تشخیص داده میشود که رفلاکس اسید بیش از دو بار در هفته اتفاق بیفتد. عوارض ناشی از رفلاکس مکرر معده میتواند برای فرد خطرات جدی به دنبال داشته باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این بیماری، در این مقاله با ما همراه باشید.
انواع | علل | علائم | عوارض | تشخیص | درمان | پیشگیری | نکات حمایتی
محتویات معده شامل اسید کلریدریک است که به تجزیه غذا و محافظت در برابر عوامل بیماریزا مانند باکتریها کمک میکند. به جریان معکوس اسید معده از معده به مری، رفلاکس معده گفته میشود. مری لوله است که دهان و معده را بهم متصل میکند. بیماری رفلاکس معده به مری (Gastroesophageal reflux disease, GERD) زمانی اتفاق میافتد که اسید معده به طور مکرر به مری باز گردد. این فرآیند میتواند منجر به آسیب بافت سطحی مری شود.
در اطراف انتهای مری نوار عضلانی دایرهای به نام اسفنکتر تحتانی مری وجود دارد. بهطور طبیعی هنگامی که فرد چیزی قورت میدهد، این نوار عضلانی شل میشود تا غذا و مایعات وارد معده گردد و سپس دوباره بسته میشود. اگر اسفنکتر به طور غیر طبیعی شل یا ضعیف شود، اسید معده میتواند به مری باز گردد و رفلاکس معده رخ دهد. جریان معکوس مداوم اسید از معده به مری، بافت سطحی مری را تحریک میکند و اغلب باعث التهاب آن میشود.
اغلب افراد ممکن است هرازگاهی رفلاکس معده را تجربه کنند. رفلاکس معده ممکن است بهصورت خفیف، متوسط و شدید بروز کند. در بسیاری از افراد، رفلاکس خفیف حداقل دو بار در هفته رخ میدهد، در حالی که موارد متوسط تا شدید آن ممکن است حداقل یک بار در هفته رخ دهد.
در اغلب موارد علت بروز بیماری رفلاکس معده، سبک زندگی افراد است، اما این بیماری میتواند دلایل دیگری نیز داشته باشد که همیشه نمیتوان از آنها پیشگیری کرد.
یکی از دلایلی که قابل پیشگیری نیست فتق هیاتال (هیاتوس) است. در افراد مبتلا به فتق هیاتال، بخش فوقانی معده به سمت دیافراگم برآمده و وارد قفسه سینه میشود. این افراد بهشدت مستعد ابتلا به بیماری رفلاکس معده یا GERD هستند. تاخیر در تخلیه معده یکی از عوامل غیر قابل کنترل رفلاکس معده است.
سایر عوامل موثر در ابتلا به رفلاکس مکرر اسید معده، به راحتی قابل کنترل هستند. این فاکتورها عبارتند از:
مواد و عادات غذایی که میتوانند باعث رفلاکس اسید شوند شامل موارد زیر هستند:
یک مطالعه که در سالهای اخیر انجام شده است نشان میدهد که دقت در انتخاب نوع مواد غذایی و خوراکی گاهی به اندازه استفاده از مهارکنندههای پمپ پروتون یا PPIs در درمان رفلاکس اسید موثر باشد.
رفلاکس معده در هر سنی و گاهی به دلایل نامعلومی، ممکن است اتفاق بیفتد. علاوه بر فاکتورهای جسمی و ژنتیکی، عادتهای فردی و نوع تغذیه نیز نقش بسیار مهمی در افزایش خطر ابتلا به رفلاکس معده دارند. برخی از کسانی که در خطر ابتلا رفلاکس اسید هستند عبارتند از:
علائم رفلاکس معده ممکن است مختلف باشند. از رایجترین علائم آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
در افرادی که مبتلا به رفلاکس اسید معده شبانه هستند، ممکن است هر یک از موارد زیر نیز مشاهده شود:
با گذشت زمان، رفلاکس طولانی مدت معده و التهاب مزمن مری ناشی از آن، میتواند عوارض زیر را بدنبال داشته باشد:
باریک شدن مری (تنگی مری):
اسید معده باعث آسیب و ایجاد زخم در قسمت تحتانی مری میشود. زخم ایجاد شده مسیر غذا را باریک میکند و منجر به مشکلات بلع میگردد.
زخم باز در مری (زخم مری):
اسید معده میتواند بافت مری را از بین ببرد و باعث ایجاد زخم باز شود. زخم مری ممکن است بهدلیل خونریزی و ایجاد درد، بلع را دشوار سازد.
تغییرات پیش سرطانی در مری (مری بارت):
آسیب ناشی از اسید معده میتواند یک از علل مری بارت یا تغییر در بافت پوشاننده قسمت تحتانی مری باشد. این تغییرات ناشی از رفلاکس معده، خطر ابتلا به سرطان مری را افزایش میدهند.
در ابتدا پزشک بر اساس معاینات بالینی و سابقه علائم و نشانههای بیمار، ممکن است بتواند GERD یا رفلاکس مکرر معده را تشخیص دهد. علاوه بر این، پزشک ممکن است برای تایید تخصصی تشخیص GERD و بررسی عوارض ایجاد شده ناشی از آن، معاینات تخصصیتری را با استفاده از برخی از روشهای دستگاهی توصیه کند.
تست های آزمایشگاهی تخصصی برای تشخیص رفلاکس معده و عوارض ناشی از آن وجود ندارد و متاسفانه نتایج روشهای آزمایشگاهی در اغلب موارد، علیرغم وجود رفلاکس، طبیعی هستند.
اکثر افراد میتوانند عوارض ناشی از رفلاکس معده را با تغییر سبک زندگی و داروهای بدون نسخه کنترل کنند. اما برخی از بیماران مبتلا به GERD ممکن است برای کاهش عوارض به داروهای قویتر یا جراحی نیاز داشته باشند.
اگر فرد درد قفسه سینه داشته باشد، به خصوص اگر تنگی نفس یا احساس درد فک یا بازو، فوراً باید به مراقبتهای پزشکی مراجعه نماید زیرا این علائم و نشانهها ممکن است ناشی از حمله قلبی باشند.
با مشاهده علائم زیر نیز لازم است که فرد توسط پزشک معاینه شود:
درمانهای دارویی رایجترین روش درمان رفلاکس معده هستند و این داروها با نسخه و برخی بدون نسخه نیز در دسترس هستند و عبارتند از:
سایر روشهای درمانی دارویی که ممکن است جهت درمان رفلاکس مکرر معده به مری یا GERD توسط پزشک تجویز شوند عبارتند از:
اگر GERD شدید باشد و به درمان پزشکی دارویی پاسخ ندهد، ممکن است به مداخله جراحی نیاز باشد. در روشهای جراحی ضعف عملکرد اسفنکتر را جبران مینمایند و بازگشت اسید معده به سمت مری را کنترل مینمایند. در زیر به برخی از روشهای جراحی موثر در درمان بیماری رفلاکس شدید معده اشاره میشود؛
فوندوپلیکاسیون:
در عمل فوندوپلیکاسیون یا فوندوپلیکیشن جراح بالای معده را دور اسفنکتر تحتانی مری میپیچد تا عضله را سفت کند و از رفلاکس جلوگیری کند. فوندوپلیکاسیون معمولاً با یک روش کم تهاجمی به نام لاپاروسکوپی انجام میشود. بسته شدن قسمت بالایی معده میتواند جزئی یا کامل باشد.
جراحی لینکس:
در این روش حلقهای از دانههای مغناطیسی ریز در اطراف محل اتصال معده و مری پیچیده میشود. جاذبه مغناطیسی بین مهرهها به اندازهای قوی است که محل اتصال را در برابر اسید رفلکس بسته نگه دارد، اما به اندازهای ضعیف است که اجازه عبور غذا را بدهد. وسیله لینکس را میتوان با استفاده از جراحی کم تهاجمی کار گذاشت.
فوندوپلیکاسیون بدون برش از طریق دهان (TIF):
این روش جدید شامل سفت کردن اسفنکتر تحتانی مری با ایجاد یک پوشش نسبی در اطراف قسمت تحتانی مری با استفاده از بستهای پلیپروپیلن است. TIF از طریق دهان با دستگاهی به نام آندوسکوپ انجام میشود و نیازی به برش جراحی ندارد. از مزایای آن میتوان به زمان بهبودی سریع و تحمل بالا اشاره کرد.
اگر بیمار فتق هیاتال بزرگ داشته باشد، TIF به تنهایی یک گزینه مناسب برای درمان نیست. با این حال، اگر TIF با ترمیم فتق هیاتال لاپاراسکوپی ترکیب شود، ممکن است روش مناسبی باشد.
با وجود آنکه سوابق فامیلی در افراد درجه یک خانواده نقش مهمی در ابتلا به رفلاکس معده دارد، اما سبک زندگی و نوع تغذیه نیز به اندازه سوابق ژنتیکی تاثیرگذار است. از اینرو تغییر در سبک زندگی و عادتهای فردی نقش بسزایی در درمان و پیشگیری در بروز GERD دارد. انجام حرکات ورزشی منظم، نخوردن غذاهای محرک مانند شور، تند یا ترش، نکشیدن سیگار، غذا خوردن به موقع و به آرامی، افزایش تعداد وعدههای غذایی در حجمهای کمتر و غیره
درمانهای خانگی
هیچ درمان دارویی جایگزینی و خانگی برای درمان رفلاکس اسید معده به مری یا آسیب ناشی از آن ثابت نشده است. برخی از درمانهای مکمل و جایگزین ممکن است زمانی که با مراقبتهای پزشکی ترکیب شوند، درد و عوارض ناشی از این بیماری را تا اندازه ای تسکین دهند.
با پزشک خود در مورد روش درمانهای جایگزین رفلاکس معده که ممکن است ایمن باشد و خطری نداشته باشند صحبت کنید.
گزینههای ممکن برای درمان خانگی رفلاکس معده میتواند شامل موارد زیر باشد:
داروهای گیاهی؛ گاهی اوقات از شیرین بیان و بابونه برای کاهش رفلاکس اسید استفاده میشود. داروهای گیاهی میتوانند عوارض جانبی جدی داشته باشند و ممکن است با داروها تداخل داشته باشند. قبل از شروع هر گونه داروی گیاهی از پزشک خود در مورد دوز ایمن سوال کنید.
درمانهای آرامشبخش. تکنیکهایی برای کاهش استرس و اضطراب ممکن است علائم GERD را کاهش دهند. از پزشک خود در مورد تکنیکهای آرامسازی، مانند آرامسازی پیشرونده عضلانی یا تصویرسازی هدایت شده، سوال کنید.
رژیم غذایی افراد مبتلا به رفلاکس معده
رژیم غذایی نقش مهمی در کنترل علائم رفلاکس اسید معده به مری دارد و اولین خط درمانی است که برای مبتلایان به این مشکل توصیه میشود. برخی از مواد غذایی که برای بهبود علائم رفلاکس معده میتوانند موثر باشند عبارتند از:
ورزش
ورزش کردن در پیشگیری و درمان رفلاکس معده نقش بسزایی دارد زیرا اضافه وزن به شکم فشار میآورد، معده را بالا میبرد و باعث برگشت اسید به مری میشود.
در اغلب موارد سبک زندگی فرد از مهمترین علل ایجاد بیماری رفلاکس معده است. با تغییر در رژیم غذایی و روش زندگی میتوان از این بیماری جلوگیری کرد. برای پیشگیری از رفلاکس معده میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
پس معاینات اولیه توسط یک پزشک عمومی یا متخصص داخلی، ممکن است به پزشک متخصص گوارش (Gastroenterology) ارجاع داده شوید. آنچه شما قبل از ملاقات با پزشک متخصص میتوانید انجام دهید عبارتند از:
منابع:
https://www.mayoclinic.org
https://www.cochrane.org
https://www.ncbi.nlm.nih.gov
https://www.fa.orthopaedie-innsbruck.at
https://www.drmoradi-diet.ir
تاکنون نظری برای این مطالب ارسال نشده است.