سکته قلبی | چگونگی وقوع حملات قلبی + نحوه درمان و پیشگیری

سکته قلبی یا حمله قلبی هنگامی اتفاق می‌افتد که خونرسانی به بخشی از عضله قلب مختل شده باشد. این اتفاق اغلب وقتی پیش می‌آید که یکی از عروق تغذیه‌کننده قلب (عروق کرونر)، مسدود شده باشد. انسداد اغلب در نتیجه تجمع چربی، کلسترول و سایر مواد به شکل یک پلاک در عروق، ایجاد می‌شود. گاهی اوقات ممکن است این پلاک پاره شود و لخته‌ای ایجاد کند که جریان خون را مسدود می‌کند. قطع شدن جریان خون می‌تواند به بخشی از عضله قلب آسیب برساند یا آن را از بین ببرد. 
تشخیص زودهنگام سکته قلبی و درمان به‌موقع آن، بسیار مهم است؛ زیرا می‌تواند جان فرد را نجات دهد و جلوی بروز بسیاری از عوارض خطرناک را بگیرد. فردی که دچار حمله قلبی شده باشد معمولاً در قفسه سینه احساس درد و فشار می‌کند که گاهی می‌تواند با درد در سایر قسمت‌های بدن و یکسری علائم دیگر همراه باشد. برخی از افراد حمله قلبی را با ایست قلبی که در آن قلب کاملاً از کار می‌افتد، اشتباه می‌گیرند. هر دوی این شرایط جزو فوریت‌های پزشکی هستند و در صورتی که درمان حمله قلبی به‌موقع و به‌درستی انجام نشود، می‌تواند منجر به ایست قلبی شود. این مقاله به چگونگی وقوع حملات قلبی و نحوه درمان و پیشگیری از آن‌ها می‌پردازد.

علت سکته قلبی چیست؟

شایع‌ترین علت حمله قلبی انسداد یکی از عروق نزدیک به قلب است. این اتفاق می‌تواند در اثر بیماری عروق کرونر قلب بیفتد که در آن، پلاک‌هایی متشکل از کلسترول و سایر مواد در شریان‌ها جمع می‌شوند و باعث تنگی عروق می‌شوند. معمولاً قبل از حمله قلبی، یکی از این پلاک‌ها پاره شده و باعث ایجاد لخته و مسدود شدن رگ در آن ناحیه می‌گردد. در نتیجه، خونرسانی به قلب قطع خواهد شد.
سایر علل سکته قلبی عبارتند از:

• مصرف مواد مخدر مانند کوکائین که باعث تنگ شدن رگ‌های خونی می‌شود
• کاهش سطح اکسیژن خون به عنوان مثال، به دلیل مسمومیت با مونوکسید کربن

همچنین لازم است بدانید که خطر حمله قلبی در اثر عوامل زیر افزایش پیدا می‌کند:

• داشتن سابقه بیماری های قلبی عروقی
• افزایش سن
• کلسترول بالا
• فشار خون بالا
• مشکلات سلامتی مانند چاقی یا دیابت
• داشتن رژیم غذایی حاوی غذاهای فراوری شده و حاوی چربی، قند و نمک فراوان
• کم تحرکی
• عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی
• سیگار کشیدن
• مصرف الکل
• سطح بالای استرس

اغلب، سکته قلبی در نتیجه ترکیبی از این عوامل ایجاد می‌شود نه فقط یکی از آن‌ها. همچنین بد نیست بدانید که خطر سکته قلبی در مردان بیشتر از زنان است.

علائم سکته قلبی چیست؟

از آنجا که سکته قلبی می‌تواند کشنده باشد، آگاه بودن نسبت به نشانه‌های سکته قلبی بسیار مهم است. شما باید بلافاصله بعد از آنکه علائم هشدار دهنده حمله قلبی را در خود یا فرد دیگری مشاهده کردید، با اورژانس تماس بگیرید. شایع‌ترین و مهم‌ترین نشانه‌های سکته قلبی عبارتند از: 

• احساس فشار، سنگینی، گرفتگی یا درد در ناحیه قفسه سینه
• داشتن دردی که به بازوها، گردن، فک یا کمر گسترش یابد
• احساسی شبیه به خرد شدن در قفسه سینه
• احساسی شبیه سوزش معده یا رودل
• حالت تهوع و گاهی استفراغ
• احساس رطوبت و سردی همراه با تعریق
• تنگی نفس
• احساس سرگیجه یا سبکی سر
• در بعضی موارد، اضطرابی که می‌تواند شبیه حملات پانیک باشد
• سرفه یا خس‌خس سینه (در صورتی که مایعات در ریه‌ها جمع شده باشد)

همه این علائم زنگ خطری هستند که نشان می‌دهند هر لحظه ممکن است به سکته قلبی دچار شوید. البته تجربه هر فرد از علائم سکته قلبی، می‌تواند از نظر شدت، ترتیب و مدت زمان، متفاوت باشد. همچنین ممکن است این علائم در برخی افراد برای چندین روز ادامه داشته باشند اما در برخی دیگر، به طور ناگهانی بیایند و بروند. حتی ممکن است برخی از افراد هیچ علامتی نداشته باشند و برخی دیگر، بلافاصله دچار ایست قلبی شوند!
هم در زنان و هم در مردان، شایع‌ترین علامت حمله قلبی درد و ناراحتی در ناحیه قفسه سینه (آنژین) است. اما برخی از علائم نظیر تنگی نفس، حالت تهوع/ استفراغ و درد پشت یا فک، در زنان تا حدودی بیشتر از مردان دیده می‌شود. 
برخی از علائم سکته قلبی نیز که معمولاً توسط پزشک تشخیص داده می‌شوند، عبارتند از:

• هیپوکسمی (Hypoxia): به معنای کاهش سطح اکسیژن در خون است
• ادم ریوی (Pulmonary edema): به معنای تجمع مایعات در داخل و اطراف ریه‌ها است
• شوک کاردیوژنیک (Cardiogenic shock): به معنای افت ناگهانی فشار خون است؛ زیرا قلب افراد بعد از سکته، نمی‌تواند خون کافی برای کار بقیه قسمت‌های بدن را تامین کند

عوارض سکته قلبی شامل چه مواردی می‌شود؟

برخی از افراد پس از حمله قلبی دچار یکسری عوارض می‌شوند. بسته به شدت واقعه، عوارض سکته قلبی ممکن است شامل یک یا تعدادی از موارد زیر باشد:

• افسردگی: این عارضه پس از حمله قلبی بسیار شایع است. تعامل با اعضای خانواده و گروه‌های پشتیبانی، می‌تواند در درمان این وضعیت به شما کمک کند
• آریتمی: به این معنا که ضربان قلب به صورت نامنظم، خیلی سریع یا خیلی آهسته می‌شود
• ادم: به معنای تجمع مایعات در بدن است که باعث تورم پاها به ویژه مچ پا می‌شود
• آنژین: این عارضه باعث می‌شود که اکسیژن کافی به قلب نرسد که باعث درد قفسه سینه می‌شود
• نارسایی قلب: در افرادی که دچار نارسایی قلبی شوند، قلب دیگر نمی‌تواند به درستی خون را پمپاژ کند. این شرایط به نوبه خود منجر به عوارض دیگری نظیر خستگی، دشواری تنفس و ادم می شود
• پارگی میوکارد: پارگی میوکارد به معنای پارگی در قسمتی از قلب است که در اثر حمله قلبی اتفاق می‌افتد
• آنوریسم قلبی: در این عارضه یک بافت اسکار بر روی دیواره آسیب دیده قلب تشکیل می‌شود که باعث نازک شدن و کشیدگی عضله قلب می‌شود. در نهایت یک برآمدگی یا ساک در این ناحیه ایجاد می‌شود. این امر همچنین می‌تواند منجر به لخته شدن خون شود

درمان به موقع و نظارت مداوم، می‌تواند خطر ابتلا به این عوارض را  تا حد زیادی کاهش دهد.

درمان سکته قلبی چگونه انجام می‌شود؟

همان‌طور که در قسمت قبل نیز اشاره شد، حمله قلبی یک عارضه تهدیدکننده حیات است و نیاز به درمان فوری دارد. خوشبختانه امروزه، بسیاری از افراد به دلیل وجود درمان‌های مؤثر، از حملات قلبی جان سالم به در می‌برند. البته این به شرطی است که درمان به تاخیر نیفتد.  
هرگاه فردی دچار حمله قلبی شد:

گام اول: فورا با اورژانس تماس بگیرید

فرقی نمی‌کند خودتان دچار علائم حمله قلبی شده باشید یا فردی دیگر؛ باید خونسردی خود را حفظ کنید و بلافاصله با اورژانس (شماره ۱۱۵)  تماس بگیرید. باید برای اپراتور توضیح دهید که دقیقاً چه اتفاقی افتاده است و در حال حاضر، کجا هستید. آرام باشید و تمام دستورالعمل‌های تیم اورژانس را دنبال کنید. 

گام دوم: احیای قلبی- ریوی (CPR) انجام دهید

در صورتی که تنفس فرد بر اثر سکته قلبی متوقف شده باشد، لازم است که تا رسیدن تیم اورژانس، احیای قلبی- ریوی (CPR) انجام دهید. به این منظور، شما باید به صورت زیر، قفسه سینه را فشار دهید:

• انگشتان خود را در هم قفل کنید و دستان خود را در مرکز قفسه سینه قرار دهید
• خود را جلو ببرید، به طوری که شانه ها در بالای دستان شما قرار گرفته باشد
• اکنون با سرعت ۱۰۰-۱۲۰ فشار در دقیقه، قفسه سینه را فشار دهید. شما باید فشار را تا عمق ۵ سانتی‌متر اعمال کنید؛ یعنی قفسه سینه هر بار حدود ۵ سانتی‌متر، پایین برود
• در صورت امکان، فشارها را بدون مکث انجام دهید
• این حرکات را باید تا جایی ادامه دهید که فرد شروع به نفس کشیدن یا حرکت کند. در صورتی که احساس خستگی کردید، از فرد دیگری بخواهید آماده شود تا در صورت نیاز، فورا ادامه کار شما را انجام دهد
• در صورتی که به دستگاه الکتروشوک یا شوک اتوماتیک (AED) دسترسی دارید و کار با آن را بلد هستید، می‌توانید CPR را با کمک آن انجام دهید. AED با ایجاد شوک الکتریکی، به احیای قلب کمک می‌کند.

گام سوم: درمان پزشکی

با ورود تیم اورژانس، آن‌ها مراقبت از شخص را بر عهده خواهند گرفت. سعی کنید تمامی جزئیات در مورد سلامتی فرد و آنچه پیش از وقوع سکته قلبی بر بیمار گذشته است را با تیم اورژانس در میان بگذارید. تیم اورژانس سعی می‌کند تا رسیدن به بیمارستان، وضعیت بیمار و علائم حیاتی او را از طرق مختلف از جمله ماسک اکسیژن، کنترل کند. 
در بیمارستان، یک تیم پزشکی پس از بررسی سن، تاریخچه پزشکی بیمار، وضعیت سلامت عمومی و سابقه خانوادگی بیمار و با کمک آزمایشات زیر، یک استراتژی درمانی مناسب برای بیمار در نظر خواهد گرفت:

• آزمایشات تصویربرداری مانند تصویربرداری با اشعه ایکس، سی تی اسکن و اکوکاردیوگرام
• الکتروکاردیوگرافی برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی در قلب
• آزمایش خون که می‌تواند وقوع حمله قلبی را تایید کند
• کاتتریزاسیون قلب که پزشک را قادر می‌سازد تا قسمت داخلی قلب را معاینه کند

سپس تیم پزشکی از طریق گزینه‌های زیر، به درمان سکته قلبی می‌پردازد: 

• تجویز دارو از جمله داروهای حل‌کننده لخته خون
• مداخله زیر پوستی در عروق کرونر برای بازگرداندن جریان خون به بافت آسیب دیده قلب
• جراحی پیوند عروق کرونر که بای پس قلب نیز نامیده می‌شود. در این روش، مسیر جریان خون از رگی که مسدود و یا تنگ شده، منحرف و به مسیر دیگری هدایت می‌شود تا خون‌رسانی به بافت قلب به وضعیت قبلی خود بازگردد

تیم پزشکی همچنین یک برنامه درمانی برای شما در نظر خواهد گرفت تا از تکرار حمله قلبی در آینده، پیشگیری شود.

روند بهبودی بعد از سکته قلبی چگونه است؟

دوره بهبودی بعد از سکته قلبی بستگی به شدت حمله قلبی و عوامل دیگری مانند علت سکته و سن فرد دارد. بعد از پشت سر گذاشتن مراحل درمان، تیم توانبخشی به فرد کمک می‌کند تا سلامتی خود را بازیابد و در آینده دچار حمله قلبی نشود.
اینکه چه زمانی می‌توانید فعالیت بدنی خود را از سر بگیرید و یا به سر کار بازگردید، کاملاً بستگی به شدت حمله قلبی و نوع فعالیت یا شغل شما خواهد داشت. در این مورد، پزشک متخصص قلب و عروق و تیم توانبخشی، شما را راهنمایی خواهند کرد. معمولاً ازسرگیری فعالیت‌ها، باید به تدریج و به صورت مرحله به مرحله صورت بگیرد. 
بسیاری از افراد در مورد رابطه جنسی بعد از سکته قلبی سؤال دارند. به‌طورکلی اکثر افراد پس از ۴-۶ هفته می‌توانند فعالیت جنسی خود را از سر بگیرند. مردان ممکن است به دلیل مصرف برخی از داروها، دچار اختلال نعوظ شوند که درمان مناسب می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند. 
بسیاری از افراد در دوران نقاهت بعد از حمله قلبی دچار افسردگی می‌شوند که دریافت مشاوره، پیوستن به گروه‌های پشتیبانی و برخورداری از حمایت خانواده می‌تواند در عبور از این مرحله به شما کمک کند.

برای پیشگیری از سکته قلبی چه کنیم؟

روش‌های مختلفی برای کاهش خطر حمله قلبی وجود دارد. توصیه‌هایی که توسط انجمن قلب آمریکا ارائه شده است، عبارتند از:

• سیگار نکشید و اگر سیگاری هستید، ترک کنید
• از یک رژیم غذایی متعادل و سالم پیروی کنید (حاوی مواد غذایی کم چرب و پر فیبر، از جمله غلات کامل و حداقل ۵ واحد میوه و سبزیجات در روز)
• به طور منظم ورزش کنید (حداقل ۳۰ دقیقه در روز برای ۵ روز در هفته)
• بیماری‌هایی نظیر دیابت، کلسترول بالا، فشار خون بالا و سایر شرایط مرتبط را کنترل کنید
• الکل مصرف نکنید
• وزن خود را در محدوده نرمال حفظ کنید
• تا جای ممکن از استرس دوری کنید و از تمرین‌های مدیتیشن، برای مدیریت استرس خود کمک بگیرید
• حتما علائم سکته قلبی را به درستی یاد بگیرید تا شانس درمان موفقیت آمیز را افزایش دهید و از عوارض سکته قلبی پیشگیری کنید

منابع:

https://www.medicalnewstoday.com
https://www.nhs.uk