مدت زمان مطالعه این مقاله: ۱۳ دقیقه و ۳۰ ثانیه
هپاتیت نوعی بیماری التهاب کبد است که با درد و تورم همراه میباشد و عملکرد طبیعی کبد را مختل میکند. در مورد این بیماری اطلاعات نادرست زیادی وجود دارد؛ از این رو افزایش آگاهی مردم درباره علائم، عوارض، درمان و پیشگیری از آن بسیار مهم است. این ناآگاهی میتواند منجر به دستهبندی نشدن مبتلایان و عدم مراقبت، تشخیص و غربالگری به موقع بیماران و در نتیجه از دست رفتن زندگی انسانهای بسیاری در سراسر جهان شود. با توجه به شدت بیماری هپاتیت و مرگ ومیر ناشی از آن و همچنین پتانسیل شیوع و قابلیت فراگیر شدن، این بیماری عامل بیشترین نگرانیهای جهانی در زمینه سلامت است. ویروسهای هپاتیت B و C که عامل نوع مزمن این بیماری میباشند، شایعترین علت سیروز کبدی و سرطان محسوب میشوند. براساس آمار موجود هپاتیت ویروسی سالانه یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر را به کام مرگ میکشاند.
به منظور افزایش آگاهی از بیماری هپاتیت ویروسی و التهابات کبدی ناشی از آن که منجر به بروز طیف وسیعی از مشکلات سلامت همچون سرطان کبد میشود، روز ۲۸ جولای برابر با ششم مرداد ماه هر سال به عنوان روز جهانی هپاتیت نامگذاری شده است. در طول همه گیریهایی مانند کووید ۱۹، خدمات پیشگیری از ابتلا به هپاتیت مانند ایمن سازی نوزادان، خدمات کاهش آسیبهای ناشی از بیماری و درمان مداوم هپاتیت مزمن B ضرورت بیشتری پیدا میکند. در سال ۲۰۲۰ که در میان فراگیری کووید ۱۹ و مشکلات ناشی از آن، هپاتیت ویروسی همچنان با جدیت و خطر وجود دارد و روزانه جان هزاران نفر را میگیرد، موضوعی تحت عنوان «آیندهای عاری از هپاتیت» با تمرکز بر «جلوگیری از ابتلا به هپاتیت ب در بین مادران و نوزادان» توسط سازمان بهداشت جهانی تعیین شده و این سازمان توصیههای جدیدی را در مورد جلوگیری از انتقال ویروس از مادر به کودک منتشر کرده است.
در این مقاله به منظور افزایش آگاهی عمومی درباره بیماری هپاتیت مطالبی درباره معرفی بیماری، انواع آن، راههای پیشگیری، تشخیص و درمان این بیماری آورده شده است.
انواع | علل | علائم | عوارض | تشخیص | درمان | پیشگیری | مشاوره و نکات حمایتی
به طور کلی هپاتیت به معنای بیماری التهاب کبد است. این بیماری میتواند خودمحدودکننده و یا پیشرفته باشد (فیبروز کبدی، سیروز کبدی و سرطان کبد). شایعترین عامل ایجاد این بیماری ویروسهای هپاتیت (Hepatitis viruses) هستند، ولی عوامل دیگری همچون برخی عفونتها، مواد سمی (الکل، برخی داروها و مواد شیمیایی) و بیماریهای خودایمنی که عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد آن دخالت دارند نیز میتوانند از دیگر عوامل ایجادکننده این بیماری باشند.
بیشتر بخوانید: سرطان کبد | انواع، علائم، تشخیص و درمان
این بیماری بر اساس عامل ایجاد کننده آن به چند دسته تقسیمبندی میشود:
هپاتیت عفونی
هپاتیت عفونی بر اثر ابتلا به انواع مختلف ویروس هپاتیت ایجاد میشود که شامل ۵ گروه میباشد:
هپاتیت غیرعفونی
دلایل ایجاد هپاتیت بسیار مختلف و متفاوت میباشند و موارد ویروسی، تغذیه، مصرف برخی داروها و عوامل ژنتیکی همگی میتوانند از علل ایجادکننده انواع این بیماری باشند. تقسیمبندی دقیقتر شامل:
هپاتیت عفونی:
ویروسهای خانواده هپاتیت باعث ایجاد این بیماری میشوند. مانند:
هپاتیت الکلی و سمی:
هپاتیت خودایمنی:
هپاتیت خود ایمنی ناشی از حمله سیستم ایمنی فرد به سلولهای کبدی خود است (نقص سیستم ایمنی). در ابتلا به این نوع بیماری ژنتیک فرد و یا عوامل محیطی نقش مهمی دارند.
در هپاتیتهای عفونی که عامل ویروسی دارند، انواع ویروسهای هپاتیت میتوانند از راههای زیر به فرد منتقل شوند:
هپاتیت A و E:
هپاتیت C ،B و D:
با توجه به انواع این بیماری، افراد گوناگون با رده سنی و جنسیت متفاوت در معرض خطر ابتلا به این بیماری میباشند.
افراد مستعد ابتلا به هپاتیت A و E:
افراد مستعد ابتلا به هپاتیت B و C:
افراد مستعد ابتلا به هپاتیت D:
فقط افراد آلوده به هپاتیت B ممکن است که به بیماری هپاتیت D مبتلا شوند. درنتیجه افرادی که مستعد بیماری هپاتیت ب هستند، در صورت ابتلا به آن، همگی میتوانند مستعد آلودگی به ویروس هپاتیت دی نیز باشند. آلودگی به ویروس هپاتیت D میتواند همزمان یا بعد از آلودگی با ویروس هپاتیت B اتفاق بیفتد.
افراد مستعد ابتلا به هپاتیت الکلی و سمی:
بیشتر بخوانید: انواع کبد چرب را بشناسیم | دلایل، علائم، تشخیص و درمان
افراد مستعد ابتلا به هپاتیت اتوایمیون:
انواع این بیماری به طور کلی دارای علائم یکسان و عمومی هستند که در صورت بروز آنها، فرد بیمار به ابتلا یکی از انواع آن مشکوک میشود. این علائم مثل:
به دلیل تفاوت در علل ایجاد انواع بیماری هپاتیت و طول مدت زمان بروز بیماریزایی آنها، علائم هر کدام از انواع این بیماری میتواند به شرح زیر باشد:
علائم هپاتیت A و E:
علائم هپاتیت A و E پس از گذشت ۲ تا ۶ هفته از آلودگی با ویروس بروز میکند. به طور کلی هپاتیت های A و E در اکثر موارد بدون نیاز به دارو درمان میشوند (خود محدود شونده). در نوع A این بیماری علاوه بر علائم ذکر شده در بالا، علائمی همچون سرماخوردگی نیز در بیمار مشاهده میشود. کودکان زیر ۶ سال معمولاً علامت خاصی نشان نمیدهند و تنها در ۱۰ درصد مواقع دچار زردی میشوند. در کودکان بالای ۶ سال و بزرگسالان علائم بیماری شدیدتر بوده و در ۷۰ درصد از مبتلایان زردی بروز میکند. در مواردی نیز امکان بازگشت و عود مجدد بیماری وجود دارد.
علائم هپاتیت B:
علائم هپاتیت C:
هپاتیت D:
ابتلا به این نوع از بیماری میتواند علائم هپاتیت B را در افرادی که فاقد علائم بودهاند نمایان و یا حتی شدیدتر کند.
هپاتیت الکلی و سمی:
در مصرفکنندگان الکل علائم بیماری ممکن است پس از گذشت چندین سال از نوشیدن الکل بروز پیدا کند، در حال که در مورد این بیماری از نوع سمی علائم بیماری میتواند پس از گذشت چند روز تا چند ماه مشاهده شود.
هپاتیت اتوایمیون:
این بیماری مزمن است و میتواند مدتها بدون علامت باقی بماند. بروز علائم میتواند خفیف تا شدید باشد.
در صورت عدم تشخیص، کنترل و درمان به موقع بیماری، احتمال ایجاد عوارض و خطرات گوناگون که بیشتر شامل بیماریهای کبدی است، بالاتر میرود. به طور کلی این عوارض شامل:
عوارض ابتلا به هپاتیت A و E:
هپاتیت A و E به طور معمول بدون علائم طولانی مدت و عوارض هستند، ولی در موارد نادر و معمولاً در افراد مسن و افراد مبتلا به بیماریهای مزمن کبدی باعث از کار افتادگی کبد میشوند. هپاتیت E در زنان باردار خطرناک بوده و میتواند موجب زایمان زودرس و یا مرگ مادر و جنین شود.
عوارض ابتلا به هپاتیت C ،B و D:
در صورتی که بیماری در مرحله حاد درمان نشود و به مرحله مزمن برسد، پس از گذشت چند سال میتواند عوارض زیر را بدنبال داشته باشد:
عوارض ابتلا به هپاتیت سمی، الکلی و خودایمنی:
به علاوه مصرف طولانی مدت داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی مانند پردنیزون که به منظور درمان هپاتیت خود ایمن مصرف میشود عوارض زیر را دارند:
در صورتی که فرد علائمی از انواع این بیماری را در خود مشاهده میکند باید سریعاً به پزشک عمومی مراجعه نماید. سپس در صورت شک پزشک به این بیماری، فرد به پزشک متخصص بیماریهای کبدی (Hepatologist) ارجاع داده میشود. در هنگام ملاقات ابتدا پزشک به بررسی سوابق بالینی فرد در ارتباط با بیماریهای دیگر و همچنین پرسش دربارهی انجام اعمالی که احتمال ابتلا به انواع هپاتیت را بالا میبرند، میپردازد. در صورتی که در اقوام نزدیک بیمار سابقهی ابتلا به انواع هپاتیت (بخصوص انواع غیرعفونی) وجود دارد، لازم است که این موضوع در هنگام ملاقات با پزشک حتماً به پزشک اطلاع داده شود. سپس پزشک با معاینه بالینی بیمار مانند معاینه شکم، پوست و رنگ سفیدی چشم، در صورت مشاهدهی علائم و صلاحدید، ممکن است به منظور تشخیص و اطمینان دستور تستهای آزمایشگاهی مختلفی را بدهد.
بیشتر بخوانید:
آزمایش آسپارتات آمینوترانسفراز - Aspartate Aminotransferase (AST) | چرا باید این آزمایش را انجام دهیم؟ | چه آمادگی قبل از انجام این آزمایش لازم است؟
آزمایش آلانین آمینوترانسفراز - (ALT) Alanine Aminotransferase | چرا باید این آزمایش را انجام دهیم؟ | چه آمادگی قبل از انجام این آزمایش لازم است؟
بیشتر بخوانید: آزمایش تعیین آنتیبادی ضد ماهیچههای صاف - Anti Smooth Muscle Ab (ASMA) | چرا باید این آزمایش را انجام دهیم؟ | چه آمادگی قبل از انجام این آزمایش لازم است؟
تستهای تصویربرداری:
سونوگرافی، سی.تی.اسکن (CT)، ام.آر.آی (MRI) و الاستوگرافی تشدید مغناطیسی (MRE) میتواند در تصویربرداری از کبد و دیگر اندامها و بافتهای مجاور آن بکار برده شوند. با استفاده از نتایج این روشها موارد زیر برای پزشک معالج قابل تشخیص خواهد بود:
نمونهبرداری از بافت (بیوپسی):
از طریق تهیه بیوپسی از بافت کبد میتوان به بررسی دلایل عملکرد نامناسب کبد که میتوانند عفونی یا التهابی باشند پیبرد. در این روش معمولاً بدون جراحی و با استفاده از سوزنی بلند، پوست شکم فرد سوراخ و از ناحیه مشکوک کبد نمونهبرداری انجام میشود.
شروع درمان هپاتیت A و E:
این بیماری بدون درمان است و معمولاً پس از چند هفته و بدون نیاز به درمان، بیمار بهبود مییابد. رعایت رژیم غذایی مناسب و استراحت لازمهی بهبود بیماری است. قابل تذکر است که هپاتیت E در زنان باردار ممکن است برای مادر و جنین مشکلاتی ایجاد کند، از این رو پس از مشاهده علائم مشکوک فرد حتما باید به پزشک مراجعه کند و تحت درمان و مراقبت قرار گیرد.
شروع درمان هپاتیت C ،B و D:
درمان پس از تشخیص مرحله بیماری تجویز میشود. اگر بیمار در مرحله حاد بیماری باشد، رژیم غذایی مناسب و استراحت تنها راه درمان بیماری است. در صورتی که بیمار در مرحله مزمن بیماری باشد، با استفاده از دارو میتوان بیماری فرد را کنترل کرد.
شروع درمان هپاتیت سمی:
با توجه به نوع ماده سمی که باعث ایجاد این بیماری شده است، داروی مورد استفاده آن متفاوت است.
شروع درمان هپاتیت خودایمنی:
این نوع هپاتیت درمان ناپذیر است و بیماری فرد با تغذیه مناسب و مصرف دارو کنترل میشود.
رژیم غذایی افراد مبتلا به هپاتیت
ورزش
ورزشهایی مانند راه رفتن تند، شنا و دوچرخه سواری در نگهداری یا رسیدن به وزن مناسب و حتی در کاهش استرس بیمار بسیار موثر است.
در حال حاضر داروهای موثر زیادی برای درمان و کنترل انواع بیماری هپاتیت وجود دارد، از جمله:
تزریق آنتی بادی:
در صورتی که فرد احتمال میدهد به تازگی به ویروس هپاتیت ب آلوده شده است و از واکسینه شدن خود در گذشته اطلاعی ندارد، تزریق آنتیبادی ویروس در ۱۲ ساعت اول پس از آلودگی او به ویروس در درمان سریع بیمار نقش زیادی دارد.
داروهای ضد ویروسی (Antiviral):
برای مبتلایان به هپاتیت مزمن B و به منظور جلوگیری از آسیب رساندن ویروس به بافت کبد از داروهای ضد ویروسی استفاده میشود. این داروها شامل انتکاویر (Entecavir)، تنوفوویر (Tenofovir)، لامیوودین (Lamivudine)، ادفوویر (Adefovir) و تلبیوودین (Telbivudine) هستند.
مبتلایان به هپاتیت مزمن C از داروهایی مثل ریباویرین (Ribavirin)، داکلاتاسویر (Daclatasvir)، سوفوسبوویر- لپاتاسویر (Sofosbuvir- velpatasvir)، سوفوسبوویر- لدیپاسویر (Ledipasvir- Sofosbuvir)، گلکاپرویر- پیبرنتاسویر (Glecaprevir- Pibrentasvir)، ریباویرین (Ribavirin)، سوفوسبوویر (Sofosbuvir)، امبیتازویر- پاریتاپرویر- ریتوناویر (Ombitasvir- Paritaprevir- Ritonavir)، مبیتازویر- پاریتاپرویر- داسابوویر- ریتوناویر (Ombitasvir- Paritaprevir- Dasabuvir- Ritonavir)، سوفوسبوویر- ولپاتاسویر- وکسیلاپرویر (Sofosbuvir- Velpatasvir- Voxilaprevir) و الباسوی- گرازوپرویر (Elbasvir- Grazoprevir) میتوانند استفاده کنند. (مصرف خودسرانه دارو میتواند عوارض جبرانناپذیری داشته باشد. برای تجویز داروی مناسب باید به پزشک متخصص مراجعه شود)
برخی دیگر از داروهای ضدویروسی برای کنترل بیماری هپاتیت د نیز استفاده میشود.
اینترفرونها (Interferon):
از داروهای اینترفرون آلفا-2bد (Interferon alfa-2b, Intron A) و پگ اینترفرون (Pegylated interferon, Peg-IFNa) در تقویت سیستم ایمنی بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن B و C استفاده میشود.
سرکوبکننده سیستم ایمنی و التهاب:
در هپاتیت خودایمنی داروهای آزاتیوپرین (Azathioprine)، مایکوفنولات موفتیل (Mycophenolate mofetil)، ۶-مرکاپتوپورین (6-Mercaptopurine)، پردنیزون (Prednisone) و بودزوناید (Budesonide) با سرکوب عملکرد سیستم ایمنی در کاهش ایجاد عوارض بیماری میتوانند موثر باشند. در مواردی میتوان از داروهای ضدالتهاب در درمان التهاب کبدی ناشی از دیگر انواع این بیماری بخصوص نوع سمی آن نیز استفاده کرد. (مصرف خودسرانه دارو میتواند عوارض جبرانناپذیری داشته باشد. برای تجویز داروی مناسب باید به پزشک متخصص مراجعه شود)
پیوند کبد:
در مرحلهای از بیماری هپاتیت که کبد در نتیجه هر یک از انواع این بیماری به طور کامل از کار افتاده شود، انجام عمل پیوند کبد تنها راه نجات بیمار است. در اکثر موارد کبد از افراد مرگ مغزی شده اهدا میشود، ولی در مواردی میتوان بخشی از کبد را از فرد اهدا کننده زنده به فرد گیرنده پیوند زد.
مهمترین عامل پیشگیری از بیماری هپاتیت واکسینه شدن است. در حال حاضر واکسن فقط برای نوع A و B این بیماری در دسترس عموم قرار دارد. به علاوه واکسن هپاتیت B میتواند از ابتلا به هپاتیت D نیز جلوگیری کند. دیگر راههای موثر در پیشگیری از این بیماری شامل:
پیشگیری از هپاتیت A و E:
پیشگیری از هپاتیت C ،B و D:
پیشگیری از هپاتیت سمی و الکلی:
پیشگیری از هپاتیت اتوایمیون:
این نوع از بیماری هیچ راهکاری برای پیشگیری ندارد و فقط میتوان با آگاهی از علل و علائم، برای درمان سریع آن و جلوگیری از آسیبهای جدی دیگر اقدام کرد. توجه داشتن به سوابق خانوادگی یکی از عوامل مهم برای درمان به موقع و پیشگیری از ابتلا به فرم پیشرفته این بیماری میباشد.
از آنجایی که انواع بیماری هپاتیت دارای عوارض جدی و گاهی جبرانناپذیری میباشد، توجه و جدی گرفتن علائم ناشی از آن بسیار حائز اهمیت است. به علاوه عدم توجه به درمان و کنترل به موقع نوع ویروسی این بیماری میتواند خانواده و افراد نزدیک به بیمار را در معرض جدی این بیماری قرار دهد. در نتیجه فرد مبتلا به هپاتیت (به ویژه هپاتیت ویروسی) و همچنین نزدیکان و خانواده آن باید کاملا هوشیارانه به مقابله با این بیماری بپردازند.
منابع:
https://www.who.int
https://www.healthline.com
https://www.webmd.com
https://www.medlineplus.gov
https://www.mayoclinic.org
تاکنون نظری برای این مطالب ارسال نشده است.