قارچ سیاه چیست؟ | انواع، علائم و ارتباط آن با کرونا

مدت زمان مطالعه این مقاله: ۴ دقیقه

بیماری قارچ سیاه یا موکورمایکوزیس یک عفونت قارچی نادر است که اخیرا در برخی کشورها مانند هند و ایران، در میان بیماران مبتلا به کرونا که در بیمارستان بستری هستند شیوع پیدا کرده است. این بیماری شامل ۵ نوع می‌باشد که بر اساس آن علائم قارچ سیاه در بیمار متفاوت است. در این مقاله با علائم این بیماری، ارتباط ابتلا به کرونا و قارچ سیاه، عوارض و راه‌های انتقال آن بیشتر آشنا می‌شوید.

بیماری قارچ سیاه چیست؟

عفونت قارچ سیاه یا موکورمایکوزیس (Mucormycosis) که در گذشته با نام زیگومایکوزیس (Zygomycosis) شناخته شده بوده است، یک بیماری قارچی جدی نادر است که توسط گروهی از قارچ‌ها به نام موکورمایسیت‌ها (Mucormycetes) ایجاد می‌شود. این قارچ‌ها در محیط اطراف ما از جمله خاک و اجسام در حال پوسیدن زندگی می‌کنند. به طور کلی عفونت قارچ سیاه افراد مبتلا به برخی از بیماری‌های خاص و مصرف‌کنندگان داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن را آلوده می‌کند. این بیماری از طریق هوای حاوی اسپورهای قارچ سیاه وارد بدن فرد می‌شود و ریه‌ها و سینوس‌ها را درگیر می‌کند. به علاوه پوست آسیب‌دیده (بریدگی، سوختگی و ...) نیز مستعد آلوده شدن به این قارچ است.

انواع عفونت قارچ سیاه چیست؟

قارچ سیاه دارای ۵ نوع می‌باشد که نوع رینوسربرال موکورمایکوزیس و پولمونری موکورمایکوزیس آن از همه شایع‌تر هستند.

• رینوسربرال موکورمایکوزیس (Rhinocerebral mucormycosis):
  عفونت سینوسی که می‌تواند باعث گسترش و آسیب به مغز شود. این بیماری در افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده و کسانی که سابقه پیوند کلیه دارند، شایع است.
   
• پولمونری موکورمایکوزیس (Pulmonary mucormycosis):
  عفونت ریوی که در افراد مبتلا به سرطان و دارای سابقه پیوند اعضا و سلول‌های بنیادی هستند.
   
• گاسترواینتستینال موکورمایکوزیس (Gastrointestinal mucormycosis):
  این عفونت در جوانان شیوع بالاتری دارد. همچنین نوزادان نارس یا نوزادان زیر یک ماه و با وزن کم، در صورت مصرف آنتی‌بیوتیک یا انجام جراحی مستعد ابتلا به این عفونت هستند.
   
• کوتانئوس موکورمایکوزیس (Cutaneous mucormycosis):
  عفونت پوستی که در اثر آسیب‌های پوستی مانند سوختگی، خراش، بریدگی، جراحی و … به وجود می‌آید. کاتانیوس موکورمایکوزیس جز شایع‌ترین نوع عفونت‌های موکورمایکوزیس در میان افرادی با سیستم ایمنی سالم است.
   
• موکورمایکوزیس منتشر (Disseminated mucormycosis):
  این نوع عفونت زمانی ایجاد می‌شود که قارچ سیاه از طریق ورود به سیستم گردش خون، دیگر بافت‌های بدن را نیز آلوده کند که شایع‌ترین آن‌ها مغز است. پس از آن طحال، قلب و پوست در معرض آلودگی به این عفونت می‌باشند.

علائم قارچ سیاه چیست؟

نشانه‌های قارچ سیاه با توجه به بافت آلوده‌ شده متفاوت است. برخی از این علائم شامل موارد زیر می‌باشند؛

رینوسربرال موکورمایکوزیس (Rhinocerebral mucormycosis):

• تورم یک طرف صورت
• سردرد
• گرفتگی بینی یا سینوس‌ها
• ضایعات سیاه‌رنگ (در مجاری تنفسی فوقانی و دهان)
• تب

پولمونری موکورمایکوزیس (Pulmonary mucormycosis):

• تب
• سرفه
• درد در قفسه سینه
• تنگی نفس

گاسترواینتستینال موکورمایکوزیس (Gastrointestinal mucormycosis):

• درد در ناحیه شکم
• تهوع و استفراغ
• خونریزی دستگاه گوارش

کوتانئوس موکورمایکوزیس (Cutaneous mucormycosis):

زخم و تاول به همراه درد، گرما، قرمزی و تورم در اطراف زخم (در مواردی اطراف محل عفونت به رنگ سیاه در می‌آید)

موکورمایکوزیس منتشر (Disseminated mucormycosis):

این عفونت زمانی ایجاد می‌شود که فرد به بیماری دیگری نیز مبتلا باشد، به همین دلیل تشخیص دقیق علائم مرتبط با قارچ سیاه دشوار می‌گردد. در افرادی مبتلا به بیماری … که بافت مغزی آن‌ها آلوده شده است، عوارضی همچون تغییرات در خلق‌و‌خوی یا کما ممکن است ایجاد شود.

چه افرادی در خطر ابتلا به قارچ سیاه هستند؟

بیماری قارچ سیاه به طور کلی عفونت نادری است و بیشتر در میان افراد مبتلا به برخی بیماری‌ها و مصرف‌کنندگان داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی شایع است، از جمله:

• دیابت (بخصوص کتواسیدوز دیابتی)
• سرطان
• پیوند عضو
• پیوند سلول‌های بنیادی
• نوتروپنی یا نوتروپنیا (Neutropenia)، به مفهوم کاهش سلول‌های سفید خون
• مصرف طولانی‌مدت کورتیکواستروئید (داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی )
• تزریق برخی داروها
• هموکروماتوزیس (Hemochromatosis) یا ازدیاد آهن بدن
• آسیب‌های پوستی ناشی از جراحی، سوختگی یا زخم
• تولد نوزاد نارس و تولد نوزاد با وزن کم (گاسترواینتستینال موکورمایکوزیس نوزادی)

چگونه به قارچ سیاه مبتلا می‌شوید؟

بیماری قارچ سیاه از طریق مواجهه با اسپورهای این قارچ به فرد انتقال پیدا می‌کند. به طور مثال در صورتی که ریه و سینوس‌های شما با هوای حاوی اسپور قارچ سیاه در تماس باشد احتمال ابتلا به قارچ سیاه وجود دارد. عفونت پوستی قارچ سیاه زمانی اتفاق می‌افتد که پوست دچار آسیب‌دیدگی‌هایی از جمله بریدگی، سوختگی و … گردد.

آیا قارچ سیاه واگیردار است؟

طبق گزارشات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، قارچ سیاه در میان افراد سالم و دارای سیستم ایمنی مناسب واگیردار نمی‌باشد و انتشار نمی‌یابد. اگرچه اسپورهای قارچ سیاه از طریق تنفس هوای آلوده می‌تواند وارد مجاری تنفسی شود ولی سیستم ایمنی افراد سالم توان مقابله با این بیماری را دارد و آن را مهار می‌کند. اما بر خلاف آن، در افرادی که سیستم ایمنی آن‌ها به دلیل ابتلا به برخی از بیماری‌های زمینه‌ای یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی ضعیف باشد و یا به مدت طولانی در بیمارستان بستری بوده‌اند (زیرا احتمال مواجهه با قارچ سیاه افزایش می‌یابد)، خطر آلودگی به قارچ سیاه بسیار بالا است.

ارتباط قارچ سیاه و بیماری کرونا چیست؟

قارچ سیاه به عنوان بیماری قارچی ثانویه در برخی از بیماران مبتلا به کرونا مشاهده می‌شود. دلیل این امر مصرف برخی از داروهای موثر در درمان کرونا مانند کورتون‌ها است که منجر به کاهش توانایی سیستم ایمنی بدن بیمار می‌شوند. همین اتفاق بدن بیمار را مستعد ابتلا به قارچ سیاه می‌کند، چرا که دیگر سیستم ایمنی توان مقابله با این قارچ را ندارد. لازم به ذکر است که قارچ سیاه نوعی عفونت بیمارستانی تلقی می‌شود و این به این معنا است که در صورتی که محیط بیمارستان آلوده و سیستم ایمنی فرد بستری در آنجا ضعیف شده باشد، خطر آلودگی به این قارچ وجود دارد. به طور کلی تاکنون هنوز محققان نتایج دقیقی از ارتباط قارچ سیاه و کرونا به دست نیاورده‌اند.

تشخیص قارچ سیاه چگونه است؟

پزشک با توجه به سابقه پزشکی، علائم، معاینات بالینی و تست‌های آزمایشگاهی به تشخیص قارچ سیاه می‌پردازد. در صورت مشکوک بودن علائم فرد مراجعه‌کننده، نمونه‌ای از مایع دستگاه تنفسی فرد گرفته و به آزمایشگاه ارسال می‌شود. در صورتی که نیاز به کشت قارچ و مشاهده آن در زیر میکروسکوپ باشد، نمونه بیوپسی از ریه گرفته و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. همچنین ممکن است با توجه به ناحیه آلوده‌ به قارچ سیاه نیاز به تهیه سی‌تی اسکن ریه، سینوس‌ها و بخش‌های دیگری از بدن باشد.

درمان قارچ سیاه چیست؟

بیماری قارچ سیاه عفونت جدی است که با توجه به تشخیص پزشک با داروهای ضدقارچ‌ (Antifungal) از جمله آمفوتریسین بی (Amphotericin B)، پوساکونازول (Posaconazole) یا ایسا کونازول (Isavuconazole) می‌تواند درمان شود. از میان این داروها برخی به صورت وریدی (مانند آمفوتریسین بی، پوساکونازول و ایسا کونازول) و برخی دیگر به صورت خوراکی (پوساکونازول و ایسا کونازول) تجویز می‌گردند. لازم به ذکر است داروهایی مانند فلوکونازول (Fluconazole)، وریکونازول (Voriconazole) و اکینوکاندین‌ها بر درمان قارچ سیاه تاثیرگذار نمی‌باشند. در برخی از موارد پیشرفته برای درمان قارچ سیاه انجام جراحی و خارج کردن بافت آلوده و آسیب‌دیده امری ضروری است.

منابع:

https://www.cdc.gov
https://www.bbc.com
https://www.thebiologynotes.com