آزمایشات و تست ھا کولایف
آزمایش آنتی بادی ضد هسته - (ANA) Antinuclear Antibody
اطلاعات آزمایش در یک نگاه
هدف از انجام این آزمایش چیست؟
آزمایش آنتی بادی ضد هسته (ANA) به عنوان یک آزمایش اولیه برای ارزیابی ابتلا به بیماری های خودایمنی به کار برده میشود. در این گروه از بیماریها، سیستم ایمنی فرد بسیاری از بافت‌ها و اندام‌های بدن را تحت تاثیر قرار داده و تخریب می‌کند (بیماری های خود ایمن سیستمیک).
آزمایش ANA یکی از آزمایش‌های اصلی و اولیه‌ای است که در جهت کمک به تشخیص لوپوس اریتماتوی سیستمیک (Systemic Lupus Erythematosus, SLE) درخواست داده میشود.
با این وجود، باید توجه داشت که یک آزمایش مثبت ANA به خودی خود بیماری خاصی را تشخیص نمی‌دهد و لازم است که آزمایش‌های تکمیلی دیگر برای تایید قطعی تشخیص اولیه یا رد یک بیماری خود ایمنی انجام شود. به عنوان مثال، نتایج آزمایش ANA و آزمایش‌های مکمل همراه آن با توجه به سابقه بالینی فرد و یافته‌های معاینه فیزیکی وی برای کمک به تشخیص یا رد اختلالات خود ایمنی مانند سندرم شوگرن، پلی میوزیت و اسکلرودرمی استفاده میشوند.
چه زمانی این تست درخواست می شود؟
آزمایش آنتی بادی ضد هسته ANA در زمانی که پزشک علائم و نشانه‌هایی را در فرد مشاهده می‌کند که ممکن است به دلیل وجود یک اختلال خود ایمنی سیستمیک باشد درخواست داده میشود. افراد مبتلا به اختلالات خود ایمنی علائم مختلفی نشان می‌دهند. این علائم معمولا مبهم و غیر اختصاصی هستند، با گذشت زمان تغییر می‌کنند و به تدریج شدیدتر میشوند. علائم بیماری های خود ایمنی معمولا به صورت دوره‌ای و متناوب بروز پیدا می‌کنند و سپس بهبودی می‌یابند. زمانی که پزشک چنین علائم غیر اختصاصی و نامشخصی را مشاهده می‌کند انجام آزمایش آنتی بادی ضد هسته یا ANA را برای فرد توصیه می‌کند. برخی از این علائم و نشانه‌ها عبارتند از:
- تب خفیف
- خستگی مداوم
- احساس ضعف
- درد عضلانی
- درد شبیه آرتروز در یک یا چند مفصل
- راش های قرمز پوستی (در بیماری لوپوس، لکه‌های قرمز رنگ شبیه پروانه در بینی و گونه‌ها)
- حساسیت پوستی نسبت به نور
- ریزش مو
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن در دست‌ها یا پاها
- التهاب و آسیب به اندام‌ها و بافت‌ها مانند کلیه‌ها، ریه‌ها، قلب، سیستم عصبی مرکزی و رگ‌های خون
چه نمونه های برای این تست گرفته میشود؟
نمونه خون از رگ بازو
شرایط لازم برای انجام آزمایش چیست؟
نیاز به آمادگی خاص و ناشتا بودن قبل از آزمایش نیست.
(برخی از داروها می‌توانند نتایج آزمایش ANA را تحت تاثیر قرار دهند، بنابراین مصرف هرگونه دارو قبل از انجام این تست به پزشک و مسئولین آزمایشگاه اطلاع داده شود)
| معرفی کلی آزمایش | |
| دسته بندی آزمایش | هورمون شناسی و ایمنولوژی |
| بخش عملیاتی آزمایشگاه | |
| نمونه ارجح برای آزمایش | سرم |
| ماندگاری در دمای اتاق | ۴۸ ساعت |
| ماندگاری در یخچال | ۲ هفته |
| ماندگاری در فریزر | ۱ ماه |
| روش مرجع انجام آزمایش |
|
| حداقل میزان نمونه | ۰/۵ تا ۲ میلی‌لیتر |
| دستورالعمل تهیه نمونه |
|
| معیارهای رد نمونه |
|
محدوده مرجع در جواب آزمایش آنتی بادی ضد هسته (ANA)، رنج نرمال برای هر فرد سالم را نمایش می‌دهد. مقادیر خارج از این محدوده می‌تواند نشان دهنده مشکلات احتمالی و یا بیماری در فرد باشد. لازم به ذکر است محدوده مرجع در برگه جواب آزمایش آزمایشگاه‌های مختلف ممکن است متفاوت باشد. این تفاوت ناشی از تجهیزات آزمایشگاهی و یا روش‌های مختلف انجام تست است. لذا حتماً برای تفسیر جواب آزمایش ANA خود با پزشک معالج مشورت کنید.
محدوده مرجع ذکر شده در این سایت بر اساس یک روش آزمایشگاهی بوده و صرفاً جهت اطلاع می‌باشد.
نتیجه مثبت آزمایش ANA به معنای وجود آنتی بادی بر ضد هسته سلول‌های بدن شما است. با وجود آنکه نتیجه مثبت آزمایش ANA در فردی که علائم و نشانه‌ها مشکوک دارد، وجود یک بیماری خود ایمنی را نشان می‌دهد با این حال انجام آزمایش‌های تکمیلی دیگر و ارزیابی‌های بیشتر برای کمک به تشخیص نهایی بیماری لازم است. در آزمایش ANA نیز مانند آزمایش‌های دیگر امکان نتایج مثبت کاذب وجود دارد، به این معنا که در افراد سالم به دلیل وجود برخی از عوامل مداخله گر خون نتایج آزمایش ممکن است به اشتباه مثبت گزارش شوند.
نتایج ANA بر اساس روش‌های انجام آزمایش به صورت‌های مختلفی گزارش میشود:
۱. روش آنتی بادی فلورسنت غیر مستقیم (IFA):
نتایج آزمایش ANA در روش IFA به صورت تیتر گزارش میشود و مقدار آنتی بادی ضد هسته را در نمونه خون فرد نشان می‌دهد. تیتر آنتی بادی ها به شکل نسبت بیان میشوند، زیرا در روش IFA مقداری از نمونه خون با سرم فیزیولوژی رقیق میشود و بر اساس نسبتی که نمونه خون رقیق شده نتیجه آزمایش ANA گزارش میشود. به عنوان مثال، نتیجه تیتر ۱:۳۲۰ (۱ به ۳۲۰) به این معنی است که یک قسمت از نمونه خون با ۳۲۰ قسمت سرم فیزیولوژی مخلوط شده است و این کمترین رقتی بوده که آنتی بادی های ضد هسته در نمونه همچنان قابل شناسایی بوده است.
الگوهای فلورسنت سلولی:
در روش آنتی بادی فلورسنت غیر مستقیم (IFA) علاوه بر گزارش نتایج مثبت ANA بصورت تیتر، نوع خاصی از الگوی فلورسنت نیز توصیف میشود. در این مورد باید توجه داشت که اگرچه هر یک از اختلالات خود ایمنی با الگوی فلورسنت مشخصی مرتبط هستند، اما برخی مواقع همپوشانی‌هایی در الگوهای فلورسنت برای تشخیص بعضی از بیماریها رخ می‌دهد. تعدادی از الگوهای رایج عبارتند از:
- همگن (هموژن): مرتبط با لوپوس اریتمای سیستمیک (SLE)، بیماری بافت پیوندی مخلوط و لوپوس ناشی از دارو
- لکه دار (گرانولار): مرتبط با SLE، سندرم شوگرن، اسکلرودرمی، پلی میوزیت، آرتریت روماتوئید و بیماری بافت پیوندی مخلوط
- نوکلئولار: مرتبط با اسکلرودرمی و پلی میوزیت
- الگوی سانترومر (پری فرال): مرتبط با اسکلرودرمی و CREST (کلسینوز، سندرم رینود، عدم تحرک مری، اسکلروداکتیلی، تلانژکتازی)
۲. روش سنجش ایمنی (سنجش جذب ایمنی وابسته به آنزیم یا ELISA):
نتایج آزمایش ANA در روش الایزا معمولاً به عنوان یک عدد با یک واحد اندازه گیری دلخواه گزارش میشوند (به عنوان مثال با نام اختصاری "U"). در روش الایزا یک نتیجه مثبت ANA نشان دهنده تعدادی واحد بالاتر از محدوده مرجع آزمایشگاه است. هر چه تعداد واحد گزارش شده از محدوده مرجع آزمایشگاه بیشتر باشد به این معناست که مقدار آنتی بادی ضد هسته بیشتری در نمونه خون فرد وجود داشته است.
بنابراین نتیجه مثبت یک آزمایش ANA که با استفاده از روش IFA انجام شده است می‌تواند بصورت یک تیتر و یک الگویی فلورسنت گزارش شود، به عنوان مثال: "مثبت در رقت ۱:۳۲۰ با الگوی همگن". در هر دو روش IFN و الایزا، هرچه مقدار آنتی بادی ضد هسته گزارش شده بیشتر باشد، احتمالاً صحیح بودن نتیجه مثبت بیشتر است.
نتیجه مثبت آزمایش ANA:
در اغلب موارد نتایج مثبت ANA مرتبط با شرایط لوپوس اریتمای سیستمیک یا SLE است. حدود ۹۵ درصد از مبتلایان به SLE نتیجه آزمایش ANA مثبت دارند. نتایج مثبت آزمایش‌های تکمیلی ضد-dsDNA و ضد SM (آزمایش‌هایی که اغلب به عنوان بخشی از یک پنل ENA درخواست داده میشود) به تایید لوپوس منتشر کمک می‌کند.
نتیجه منفی آزمایش ANA:
نتیجه منفی ANA ممکن است منجر به عدم تشخیص لوپوس یا دیگر بیماری های خودایمنی شود. معمولاً تکرار مجدد آزمایش ANA بلافاصله بعد از منفی شدن نتیجه آزمایش لازم نیست. با این وجود، به دلیل آن که علائم بیماری‌های خود ایمنی معمولاً بطور متناوب بروز می‌کنند، در صورت تکرار علائم ممکن است لازم باشد آزمایش ANA تکرار شود.
در صورتی که فرد دوران بهبودی بیماری خود ایمنی را سپری می‌کند، ممکن است نتیجه آزمایش ANA او منفی شود. در صورت منفی شدن نتیجه آزمایش ANA، انجام آزمایش های آنتی بادی تکمیلی، بجز در موارد نادر، لازم نیست.
چه چیزهای در این تست بررسی میشوند؟
آنتی بادی های ضد هسته ای (ANA) گروهی از آنتی بادی های خودی هستند که توسط سیستم ایمنی خود فرد تولید میشوند. این آنتی بادی ها نمی‌توانند به اندازه کافی تفاوت میان اجزا سلولی "خودی" و "غیرخودی" را از یکدیگر تشخیص دهند و باعث ایجاد و بروز علائمی مانند التهاب بافت‌ها، درد مفاصل، درد در عضلات و خستگی میشوند. از آنجایی که این آنتی بادی ها به طور اختصاصی اجزا موجود در هسته سلول را هدف قرار می‌دهند "ضد هسته" نامیده میشوند. آنتی بادی های ضد هسته نمی‌توانند به قسمت هسته سلول‌های خودی دسترسی پیدا کنند و احتمالاً به سلول‌های زنده آسیب نمی‌رسانند. با این حال، ANA قادر است با اجزا هسته که از سلول‌های آسیب دیده یا در حال مرگ آزاد میشوند واکنش دهد و به بافت آسیب برساند.
آزمایش آنتی بادی ضد هسته یکی از آزمایش‌های اولیه برای کمک به تشخیص بیماری های خود ایمنی مشکوک یا رد سایر شرایط با علائم و نشانه‌های مشابه است. نتیجه آزمایش ANA ممکن است به دلیل چندین اختلال خودایمنی مختلف مثبت شود. بیماران مبتلا به اختلال خود ایمنی لوپوس اریتماتوی سیستمیک (SLE) تقریباً همیشه از نظر ANA مثبت هستند، اما درصد بیماران مبتلا به سایر اختلالات خود ایمنی که نتایج مثبت ANA دارند متفاوت است. علاوه بر این، تعداد قابل توجهی از بیماران با انواع مختلفی از اختلالات (و حتی برخی از افراد سالم) ممکن است سطوح پایینی از ANA مثبت را داشته باشند.
آزمایشگاه‌های مختلف ممکن است از روش‌های مختلفی برای تشخیص ANA استفاده کنند:
- آزمایش آنتی بادی فلورسنت غیر مستقیم (IFA): روش IFA یک روشی سنتی در تشخیص وجود ANA است. در این روش وجود (یا عدم وجود) آنتی بادی و الگوی فلورسانس آن به عنوان نتیجه آزمایش گزارش میشود
- آزمایش سنجش ایمنی (الایزا): بعضی از آزمایشگاه‌ها ممکن است از روش سنجش ایمنی برای غربالگری ANA استفاده کنند و از روش IFA فقط برای تأیید نتایج مثبت و یا گزارش نتایج مثبت و منفی استفاده کنند. روش الایزا معمولاً با استفاده از دستگاه‌های دقیق خودکار انجام میشود. با وجود آنکه حساسیت روش‌های سنجش ایمنی در جهت تشخیص اختلالات خود ایمنی در مقایسه با IFA ممکن است حساسیت کمتری داشته باشند، اما بیشتر بکار می‌روند
انواع مختلف آنتی بادی های ضد هسته که با بر علیه بخش‌های مختلف هسته سلول تولید میشوند و به روش الایزا قابل شناسایی هستند عبارتند از:
Ro-52 ،Jo-1 ،Scl-70 ،SS-B ،SS-A ،Sm ،nRNP/Smٰ ،ribosomal P-protein ،Centromeres ،Histones ،dsDNA
سوالات متداول
- برخی از عفونت‌ها
- هپاتیت خود ایمن
- سیروز صفراوی اولیه
- مصرف داروهای هیدرالازین، ایزونیازید، پروکائین آمید و بعضی از داروی ضد تشنج
پزشک بر اساس نتایج آزمایش ANA، آزمایش‌های تکمیلی دیگر، علائم بالینی و سوابق پزشکی فرد نوع اختلالات خود ایمنی او را تشخیص خواهد داد.
https://www.labtestsonline.org
https://www.aruplab.com
