آزمایشات و تست ھا کولایف
آزمایش شمارش سلول‌های خون - Complete Blood Count (CBC)
Complete Blood Count (CBC), CBC Hemogram CBC with Differential (CBC with diff)
اطلاعات آزمایش در یک نگاه
هدف از انجام این آزمایش چیست؟
آزمایش خون (آزمایش شمارش سلول‌های خون) یا CBC، به عنوان یک آزمایش چند بخشی، در جهت تعیین وضعیت سلامت عمومی فرد و با هدف غربالگری، تشخیص و یا نظارت بر انواع مختلف بیماری‌ها و شرایطی که بر سلول‌های خون اثر می‌گذارند، مانند کم خونی (آنمی)، عفونت، التهاب، مشکلات خون‌ریزی و سرطان انجام میشود. نتایج آزمایش CBC همچنین، برای نظارت بر پیشرفت بیماری و بررسی تاثیر روش‌های درمان و کنترل بیماری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. دیگر کاربرد این تست، نظارت بر روش‌های درمانی است که بر سلول‌های خون اثر منفی دارند، مانند شیمی درمانی یا پرتو درمانی.
چه زمانی این تست درخواست می شود؟
آزمایش شمارش سلول‌های خون یا CBC به عنوان بخشی از آزمایشهای روتین چکاپ سلامتی درخواست داده شود. علاوه بر این، هنگامی که فرد علائم و نشانه‌های مرتبط با اختلال در سلول‌های خونی و عوامل اثرگذار بر آن‌ها را دارد، انجام آزمایش خون CBC ضروری است.
همچنین این آزمایش خون با هدف پیگیری روند درمان و یا بررسی وضعیت پیشرفت بیماری نیز ممکن است انجام شود. به عنوان مثال، در شرایطی که فرد به علت کم خونی تحت درمان است، آزمایش CBC بطور متوالی و در فواصل زمانی مشخص توسط پزشک معالج درخواست داده میشود.
به علاوه، شمارش سلول‌های خون در زمانی که فرد از رژیم‌های دارویی خاص تاثیرگذار بر سلول‌های خونی پیروی می‌کند، و یا به منظور کنترل بیماری‌هایی مانند سرطان، تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرد (سبب کاهش تولید سلول‌های خون توسط مغز استخوان کاهش)، توصیه می‌گردد.
چه نمونه های برای این تست گرفته میشود؟
- نمونه خون از رگ بازو
- نمونه خون از سر انگشتان
- نمونه خون از پاشنه پا نوزادان تازه متولد شده
شرایط لازم برای انجام آزمایش چیست؟
نیاز به آمادگی خاص و ناشتا بودن قبل از آزمایش نیست.
| معرفی کلی آزمایش | |
| دسته بندی آزمایش | هماتولوژی و انعقاد |
| بخش عملیاتی آزمایشگاه | |
| نمونه ارجح برای آزمایش | خون کامل با ضد انعقاد EDTA |
| ماندگاری در دمای اتاق | ۲۴ ساعت (در صورتی که نیاز به تهیه اسمیر نباشد) |
| ماندگاری در یخچال | ۴۸ ساعت |
| ماندگاری در فریزر | غیر قابل قبول |
| روش مرجع انجام آزمایش | شمارش اتوماتیک سلول (Automated Cell Count) |
| حداقل میزان نمونه | ۰/۵ تا ۳ میلی‌لیتر |
| دستورالعمل تهیه نمونه |
|
| معیارهای رد نمونه |
|
محدوده مرجع در جواب آزمایش خون CBC، رنج نرمال برای هر فرد سالم را نمایش می‌دهد. مقادیر خارج از این محدوده میتواند نشان دهنده مشکلات احتمالی و یا بیماری در فرد باشد. لازم به ذکر است محدوده مرجع در برگه جواب آزمایش آزمایشگاه‌های مختلف ممکن است متفاوت باشد. این تفاوت ناشی از تجهیزات آزمایشگاهی و یا روش‌های مختلف انجام تست است. لذا حتماً برای تفسیر جواب آزمایش شمارش سلول‌های خون خود با پزشک معالج مشورت کنید.
محدوده مرجع ذکر شده در این سایت بر اساس یک روش آزمایشگاهی بوده و صرفاً جهت اطلاع میباشد.
نتایج آزمایش خون CBC وابسته به جنس و سن فرد میباشد بطوری که رنج نرمال در مردان و زنان با توجه به سن آن‌ها متفاوت است. تفسیر نتایج این آزمایش لازم است که با در نظر گرفتن بخش‌های مختلف آزمایش و توسط پزشک انجام شود. با توجه به هدف انجام آزمایش CBC، ممکن است که آزمایشهای تکمیلی دیگری توسط پزشک درخواست داده شود.
جدول‌های زیر بیان‌کننده محدوده‌های مرجع هر یک از بخش‌های مختلف آزمایش CBC هستند.
Hematocrit:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Hemoglobin:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Red Blood Cell Countز(RBC):
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
White Blood Cell Countز(WBC):
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Red cell Distribution Widthز(RDW):
|
|
|
|
Mean Platelet Volumeز(MPV):
|
|
|
|
Mean Corpuscular Volumeز(MCV):
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Mean Corpuscular Hemoglobinز(MCH):
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Mean Corpuscular HGB Concentrationز(MCHC):
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Nucleated Red Blood Cellز(NRBC):
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Platelet:
|
|
|
|
Immature Platelet Fractionز(IPF):
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
بیشتر بخوانید: چگونه جواب آزمایش را بخوانیم و تفسیر کنیم؟
چه چیزهای در این تست بررسی میشوند؟
آزمایش خون CBC، مجموعه‌ای از چند آزمایش مختلف است که سلول‌های خونی موجود در گردش خون فرد را ارزیابی می‌کند. این سلولها شامل سلول‌های خونی قرمز یا گلبولهای قرمز (Red blood cells, RBCs)، سلول‌های سفید خون یا گلبولهای سفید (White blood cells, WBCs) و پلاکت‌ها (Platelets, PLTs) میباشند.
از طریق نتایج آزمایش CBC، وضعیت سلامتی فرد مورد بررسی قرار می‌گیرد و انواع مختلف بیماری‌ها مانند کم‌خونی (آنمی)، عفونت، سرطان خون (لوسمی) و وضعیت شدت آن‌ها ارزیابی میشود.
بطور معمول، سلول‌های خون در مغز استخوان تولید و در همان جا بالغ میشوند. سپس به اندازه مورد نیاز بدن وارد جریان خون میشوند.
با استفاده از آزمایش CBC سه نوع از سلول‌های خون مورد بررسی قرار می‌گیرند:
۱. گلبولهای قرمز یا RBCs:
گلبولهای قرمز که اریتروسیت‌ها (Erythrocytes) نیز نامیده میشوند، در مغز استخوان تولید و بالغ، و پس از آن وارد جریان خون میشوند. گلبولهای قرمز دارای پروتئینی به نام هموگلوبین (Hemoglobin) هستند که از طریق آن اکسیژن را در بدن انتقال می‌دهند. طول عمر معمول یک گلبول قرمز، ۱۲۰ روز است. از این رو، مغز استخوان باید بطور مستمر RBCهای جدید تولید کند تا بدن بتواند گلبولهای قرمز جدید را جایگزین سلول‌های کهنه و تخریب شده، یا گلبولهای قرمز از دست رفته در نتیجه خون‌ریزی کند. بعضی از شرایط می‌توانند بر تولید RBCs جدید یا طول عمر معمول آن‌ها اثر بگذارند که خونریزی‌های شدید یکی از این شرایط است. با وجود آنکه گلبولهای قرمز بطور معمول اندازه و شکل یکسانی دارند، اما ظاهر آن‌ها میتواند تحت شرایط مختلفی همچون کمبود ویتامین‌های B9 (فولات)، B12 و آهن تغییر کند. نمونه‌ای از یک بیماری بسیار معمول که بر گلبولهای قرمز اثر می‌گذارد، کم خونی است که در نتیجه کم شدن تعداد RBCs یا کاهش مقدار هموگلوبین آن‌ها به وجود می‌آید. بیماریهای مختلفی می‌توانند منجر به کم خونی شوند، و از این رو تست‌های تکمیلی دیگری در جهت تعیین دقیق علت بیماری لازم است.
۲. گلبولهای سفید یا WBCs:
گلبولهای سفید که لکوسیت‌ها (Leukocytes) نیز نامیده میشوند، در جریان گردش خون و سیستم لنفاوی دیده میشوند و بخش مهمی از سیستم ایمنی ذاتی بدن به شمار می‌روند. گلبولهای سفید در حفاظت از بدن در برابر عفونت‌ها، ایجاد التهاب و آلرژی نقش قابل توجهی دارند. WBCs در ۵ نوع مختلف با عملکردهایی متفاوت وجود دارند که عبارتند از نوتروفیلها (Neutrophils)، لنفوسیت‌ها (Lymphocytes)، بازوفیل‌ها (Basophils)، ائوزینوفیل‌ها (Eosinophils) و مونوسیت‌ها (Monocytes).
تعداد گلبولهای سفید خون نسبتاً پایدار است. با این وجود، این تعداد ممکن است تحت شرایط مختلف بطور موقتی افزایش یا کاهش داشته باشد. به عنوان مثال، در یک عفونت باکتریایی، مغز استخوان برای تولید نوتروفیل‌های بیشتر و از بین‌بردن باکتری‌ها تحریک میشود. در آلرژی، تعداد ائوزینوفیل‌ها افزایش میابد و افزایش تعداد لنفوسیت‌ها در عفونت‌های ویروسی دیده میشود. در بیماریهای خاص مانند سرطان خون یا لوسمی (لوکمیا)، گلبولهای سفید غیر نرمال خون (نابالغ و بالغ) به سرعت تکثیر پیدا میکنند.
۳. پلاکت‌ها یا PLTs:
پلاکت‌ها که ترومبوسیت‌ها (Thrombocytes) نیز نامیده میشوند، در حقیقت قطعات سلولی کوچکی هستند که در جریان خون وجود دارند و برای انعقاد خون ضروری هستند. زمانی که فرد دچار آسیب‌دیدگی یا خون‌ریزی شود، پلاکت‌ها با چسبیدن به محل آسیب و جمع شدن در کنار یکدیگر، بطور موقتی خون‌ریزی را متوقف میکنند. به علاوه، این سلولها از طریق آزادسازی سیگنال‌های شیمیایی و تاثیر بر پلاکت‌های دیگر، آن‌ها را به محل آسیب فرا می‌خوانند و بدین ترتیب تشکیل لخته خون را القاء میکنند. در نهایت یک لخته خون پایدار توسط پلاکت‌ها در محل آسیب تشکیل میشود و تا زمان بهبود یافتن آسیب ایجاد شده، در محل باقی می‌مانند.
در صورتی که بیماری فرد به علت کمبود تعداد پلاکت‌ها یا ترومبوسیتوپنی (Thrombocytopenia)، یا اختلال در عملکرد طبیعی پلاکت‌ها باشد، احتمال خطر خونریزی‌های بیش از اندازه یا ایجاد کبودی و خون‌مردگی افزایش می‌یابد. افزایش تعداد پلاکت‌ها یا ترومبوزیس (Thrombosis) میتواند منجر به لخته شدن بیش از حد خون شود.
آزمایش CBC از طریق دستگاههای اتومات انجام و پارامترهای مختلفی در آن ارزیابی میشود که شمارش تعداد سلول‌های خون و بررسی ویژگی‌های فیزیکی بعضی از سلولها را شامل میشود. یک آزمایش استاندارد CBC شامل آزمایش گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید و پلاکت‌ها است.
۱. آزمایش گلبولهای قرمز:
یک آزمایش CBC کامل گلبولهای قرمز، بخش‌های مختلفی را شامل میشود که خصوصیات مختلف کمی و فیزیکی گلبولهای قرمز را مورد بررسی قرار می‌دهد.
- بخش‌ها کمی آزمایش گلبولهای قرمز عبارتند از:
- شمارش گلبولهای قرمز (Red blood cell (RBC) count): تعداد واقعی گلبولهای قرمز را در خون فرد مشخص می‌کند.
- هموگلوبین (Hemoglobin): مقدار کلی پروتئین‌های انتقال‌دهنده اکسیژن را تعیین می‌کند و نتایج آن بطور کلی منعکس کننده تعداد RBC ها در خون فرد میباشد.
- هماتوکریت (Hematocrit): درصدی از حجم کلی خون فرد را که حاوی گلبولهای قرمز است، مشخص می‌کند.
علاوه بر موارد فوق، نتایج CBC ممکن نتایج مربوط به شمارش رتیکولوسیتها را نیز گزارش دهد که تعداد مطلق درصد گلبولهای قرمز جوان آزاد شده در نمونه خون را نشان می‌دهد.
- خصوصیات فیزیکی گلبولهای قرمز نیز از طریق مولفه‌های زیر مشخص میشود:
- MCV، حجم متوسط گلبولهای قرمز را مشخص می‌کند.
- MCH، مقدار متوسط هموگلوبولین موجود در گلبولهای قرمز خون را نشان می‌دهد.
- MCHC، غلظت متوسط هموگلوبین موجود در RBCs را تعیین می‌کند.
- RDW، تغییر در اندازه گلبولهای قرمز را مشخص می‌کند.
۲. آزمایش گلبولهای سفید:
آزمایش CBC مربوط به گلبولهای سفید به دو بخش تقسیم میشود:
- شمارش گلبولهای سفید (White blood cell (WBC) count): تعداد گلبولهای سفید را در خون فرد مشخص می‌کند.
- افتراق گلبولهای سفید (White blood cell differential): آزمایش افتراقی گلبولهای سفید میتواند به عنوان بخشی مجزا در آزمایش CBC و یا به دنبال آزمایش شمارش WBCs (در زمانی که نتایج شمارش گلبولهای سفید افزایش یا کاهش آن‌ها را نشان دهد)، انجام شود. تشخیص افتراقی و شمارش کمی هر یک از انواع WBC (نوتروفیل، لنفوسیت، مونوسیت، ائوزینوفیل و بازوفیل) میتواند به صورت تعداد مطلق یا درصدی از کل گزارش شود.
۳. آزمایش پلاکت‌ها:
آزمایش CBC مربوط به پلاکت‌ها نیز به سه بخش تقسیم میشود:
- شمارش پلاکت‌ها (platelet count ): تعداد پلاکت‌ها را در خون نشان می‌دهد.
- مولفه MPV: حجم متوسط پلاکت‌های فرد را مشخص می‌کند.
- مولفه PDW: تغییر اندازه پلاکت‌ها را نشان می‌دهد.
۴. بررسی میکروسکوپی نمونه خون:
به همراه آزمایش CBC، اغلب یک نمونه اسمیر یا گستره از خون فرد تهیه میشود و توسط افراد متخصص و آموزش دیده و با استفاده از میکروسکوپ نوری بررسی میشود. در این مرحله شکل ظاهری و خصوصیات فیزیکی سلول‌های خون مانند اندازه، شکل، رنگ و یا هر مورد غیر معمول دیگری که در سلول‌های خون دیده میشود، به دقت گزارش داده میشود.
هر یک از اطلاعات حاصل از نتایج دستگاهی CBC و بررسیهای میکروسکوپی نمونه خون، می‌توانند سرنخ‌های باارزشی را برای پی‌بردن به دلایل نامشخص بیماری فرد در اختیار پزشک قرار دهند.
سوالات متداول
گرانولوسیتهای نابالغ، گلبولهای سفیدی هستند که قبل از آنکه در مغز استخوان بطور کامل بالغ شوند، وارد جریان خون میشوند. گرانولوسیتهای نابالغ ممکن است در انواع مختلف به نامهای متامیلوسیت (Metamyelocyte)، میولوسیت (Monocytes) و پرومیلوسیتها (Promyelocytes) مشاهده شوند. این سلولها معمولاً در مغز استخوان وجود دارند و پیشساز نوتروفیلها (نوعی از گلبولهای سفید) میباشند. وجود IG در خون میتواند به دلیل بیماریهای مختلفی همچون عفونت یا سرطان خون باشد. بنابراین مشاهده گرانولوسیتهای نابالغ در خون، نیاز به بررسیهای بیشتر بیمار و انجام آزمایشهای تکمیلی دارد.
گزارش‌های مربوط به IPF توسط دستگاههای آنالایزر اتومات هماتولوژی تهیه میشوند. نتایج آزمایش IPF یکی از گزارش‌های ارزشمند در برگه آزمایش CBC میباشد زیرا میتواند اطلاعات لازم را برای پی‌بردن به دلیل ترومبوسیتوپنی (کاهش تعداد پلاکت‌ها در خون) در اختیار پزشک قرار دهد. به عنوان مثال، کاهش IPF نشان‌دهنده تولید کم پلاکت در مغز استخوان است و افزایش IPF میتواند به دلیل از دست دادن زیاد پلاکت‌ها از طریق جریان خون باشد.
گزارش CBC که شامل شمارش تعداد پلاکت‌ها و IPF باشد، اطلاعات لازم را از نظر اینکه آیا فرد نیاز به تزریق پلاکت دارد، در اختیار پزشک قرار می‌دهد. همچنین در افرادی که پیوند مغز استخوان انجام داده‌اند، نتایج این آزمایش‌ها میتواند نشان دهد که آیا مغز استخوان پس از پیوند در مسیر بهبودی قرار گرفته است یا خیر.
این تست یکی از آزمایشهای ارزشمند خونشناسی میباشد و با استفاده از دستگاههای آنالیزر اتومات هماتولوژی قابل انجام است.
رتیکولوسیتها، گلبولهای قرمز جوانی هستند که در مغز استخوان تولید و ۱ تا ۲ روز قبل از بلوغ کامل وارد جریان خون میشوند.
مقدار هموگلوبین درون رتیکولوسیتها در تعیین وضعیت آهن بدن فرد نقش مهمی دارد و از همه مهمتر، در دسترس بودن آهن مورد نیاز برای تولید گلبولهای قرمز خون در مغز استخوان را مشخص مینماید. از این رو، نتایج آزمایش CHr یا Ret-He در تشخیص کمبود آهن عملکردی در شرایط خاص بالینی (بعد از درمان با اریتروپویتین) و یا ارزیابی کم خونی ناشی از فقر آهن در کودکان مفید است.
- انواع کم خونی‌ها با دلایل مختلف
- اختلالات خود ایمن
- اختلالات مغز استخوان
- دهیدراتاسیون (از دست دادن آب بدن)
- انواع عفونت‌ها
- التهاب
- ناهنجاری‌های هموگلوبین
- لوسمی (سرطان خون مرتبط با عملکرد مغز استخوان)
- کاهش پلاکت‌ها
- لیمفوما (سرطان خون مرتبط با گلبولهای سفید و غدد لنفاوی)
- میلوپرولیفراتیو نئوپلاسمی یا نئوپلاسم بیش تکثیری مغز استخوان (تولید بسیار زیاد یک یا چند نوع از سلول‌های خون)
- سندرم میلودیسپلاستیک (کاهش تولید سلول‌های خون در مغز استخوان)
- بیماری سلول داسی شکل
- تالاسمی
https://www.mayoclinic.org
https://www.labtestsonline.org
