آزمایش بیلی روبین مستقیم - Direct Bilirubin

بیلی روبین یک رنگدانه زرد/ نارنجی و ماده زائدی است که در درجه اول در اثر تجزیه طبیعی هم (Heme) تولید می‌شود. هم بخشی از ساختار هموگلوبین است که در گلبول‌های قرمز خون (RBC) وجود دارد. RBC به طور معمول پس از گذشت حدود ۱۲۰ روز گردش خون، تخریب می‌شود. بیلی روبین در نتیجه تجزیه گلبول‌های قرمز پیر در کبد بوجود می‌آید و در آنجا تبدیل به شکل قابل دفع می‌شود. این ماده در حقیقت بخشی از صفرا را تشکیل می‌دهد و برای هضم مواد غذایی مصرفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در کبد، صفرا با استفاده از بیلی روبین حاصل از تجزیه گلبول‌های قرمز تولید می‌شود و پس از عبور از مجاری صفراوی در کیسه صفرا ذخیره می‌گردد. صفرا در روده کوچک آزاد می‌شود تا به هضم چربی‌ها کمک کند و در نهایت از طریق مدفوع دفع می‌شود. محصولات ناشی از تجزیه بیلی روبین، رنگ قهوه‌ای مشخصی به مدفوع می‌دهند. این نوع از بیلی روبین کونژوگه یا مستقیم نامیده می‌شود. همچنین مقدار بسیار کمی از آن نیز به کلیه‌ها منتقل شده و از طریق ادرار دفع می‌شود. رنگ زرد ادرار به علت وجود بیلی روبین کونژوگه است.
مقداری از بیلی روبین تولید شده در کبد نیز وارد خون می‌شود و به پروتئین‌های آلبومین خون متصل می‌گردد. این نوع بیلی روبین غیر کونژوگه یا غیرمستقیم گفته می‌شود.
گاهی اوقات کبد نمی‌تواند بیلی روبین را در بدن پردازش کند. این مشکل می‌تواند به دلیل تولید بیش از حد بیلی روبین، انسداد یا التهاب کبد اتفاق می‌افتد. وقتی در بدن میزان بیلی روبین بیش از حد افزایش یابد، پوست و سفیدی چشم زرد رنگ می‌شود که این بیماری زردی نام دارد. بنابراین سطوح بالای بیلی روبین انواع مختلفی از مشکلات کبدی یا مجاری صفراوی را نشان می‌دهد. گاهی اوقات نیز، سطح بیلی روبین بالا ممکن است ناشی از افزایش سرعت تخریب گلبول‌های قرمز خون (همولیز) باشد.
آزمایش بیلی روبین میزان بیلی روبین خون را اندازه می‌گیرد تا عملکرد کبد فرد را ارزیابی یا به تشخیص کم خونی ناشی از تخریب RBC (کم خونی همولیتیک) کمک کند.
دو نوع بیلی روبین را می‌توان با کمک آزمایش‌های آزمایشگاهی اندازه‌گیری کرد: بیلی‌روبین غیر کونژوگه (غیر مستقیم) و کونژوگه (مستقیم)

• بیلی روبین غیر کونژوگه در اثر آزاد شدن هم از هموگلوبین ایجاد و توسط پروتئین‌ها به کبد منتقل می‌شود. در کبد، قندها به بیلی روبین غیر کونژوگه متصل شده و بیلی روبین کونژوگه تشکیل می‌شود.
• بیلی روبین کونژوگه وارد صفرا شده و از کبد به روده کوچک منتقل می‌شود. در آنجا توسط باکتری‌ها تجزیه بیشتر شده و در نهایت از طریق مدفوع دفع می‌گردد.

آزمایش بیلی روبین بخشی از آزمایش‌های پنل متابولیک جامع (CMP) و پنل کبدی است که اغلب به عنوان غربالگری سلامت عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
معمولاً یک آزمایش پایه سطح بیلی روبین کل/ توتال (بیلی روبین غیر کونژوگه بعلاوه بیلی روبین کونژوگه) را اندازه گیری می‌کند.
اگر سطح بیلی روبین کل افزایش یابد، پزشک با آزمایش دیگری سطح بیلی روبین "مستقیم" را ارزیابی می‌کند. آزمایش بیلی روبین مستقیم تخمینی از مقدار بیلی روبین کونژوگه موجود در خون را نشان می‌دهد.
از طریق تفاضل مقدار بیلی روبین مستقیم از بیلی روبین کل، می‌توان مقدار بیلی روبین "غیر مستقیم" یا غیر کونژوگه را تخمین زد.
در یک فرد بزرگسال سالم بطور طبیعی روزانه مقدار کمی (تقریباً ۲۵۰ تا ۳۵۰ میلی‌گرم یا حدود ۴ میلی‌گرم در هر کیلوگرم وزن بدن) بیلی روبین تولید می‌شود. در حدود ۷۰ تا ۹۰ درصد از بیلی روبین از طریق گلبول‌های قرمز آسیب دیده یا تخریب شده بوجود می‌آید و مقدار باقیمانده آن حاصل از مغز استخوان یا کبد است. به طور معمول، میزان بیلی روبین غیر کونژوگه آزاد در خون کم است و تقریباً هیچ نوع بیلی روبین کونژوگه ای در خون وجود ندارد.
اگر سطح بیلی روبین در خون افزایش یابد، ممکن است پوست یا سفیدی چشم فرد زرد شود. الگوی نتایج آزمایش بیلی روبین می تواند در مورد شرایطی که ممکن است وجود داشته باشد، به پزشک کمک کند.
آزمایش بیلی روبین همچنین ممکن است در صورت ابتلا فرد به کم‌خونی همولیتیک یا مشکوک بودن به آن انجام شود. در این حالت، آزمایش بیلی روبین اغلب به همراه سایر آزمایشاتی دیگر مانند شمارش کامل خون (CBC)، شمارش رتیکولوسیت، هاپتوگلوبین، آزمایش آنتی گلوبولین مستقیم (DAT) و لاکتات دهیدروژناز (LD و LDH) انجام می‌شود.