آزمایش قند خون ناشتا - Fasting Blood Sugar (FBS)

گلوکز یکی از قند‌های موجود در مواد غذایی است. این ماده منبع اصلی انرژی سلول‌های بدن و تنها منبع انرژی مغز وسیستم عصبی است. از این رو وجود یک منبع پایدار برای دسترسی سلول‌های بدن به گلوکز ضروری است و سطح گلوکز در خون  همواره باید در سطح نسبتاً ثابتی حفظ شود. روش‌های محدودی برای اندازه گیری مقدار گلوکز خون وجود دارد. گاهی اوقات مقدار گلوکز موجود در ادرار فرد نیز اندازه گیری می‌شود. 
زمانی که شما غذا می‌خورید، مواد غذایی همچون میوه، سبزیجات، نان و منابع کربوهیدرات در طول فرایند هضم به قندی ساده به نام گلوکز و مواد دیگر شکسته می‌شوند. این مواد از طریق روده کوچک وارد جریان خون می‌شوند و در بدن به گردش در می‌آیند. استفاده از گلوکز و تولید انرژی از آن وابسته به هورمون انسولین است. انسولین توسط پانکراس (لوزالمعده) تولید می‌شود. این هورمون انتقال گلوکز را به درون سلول‌های بدن تسهیل می‌کند. گلوکز اضافی در کبد به شکل گلیکوژن و در سلول‌های چربی به شکل تری گلیسرید ذخیره می‌شود. در صورت نیاز بدن به گلوکز و کمبود منابع خارجی تامین کننده آن، گلیکوژن و تری گلیسرید مجدداً به شکل ساده خود تجزیه شده و گلوکز مورد نیاز بدن تامین می‌شود.
بطور معمول، بعد از صرف هر وعده غذایی مقدار گلوکز خون به آرامی افزایش می‌یابد و در پاسخ به آن هورمون انسولین توسط پانکراس به جریان خون ترشح می‌شود. مقدار ترشح انسولین به میزان و محتوای ماده غذایی بستگی دارد. در صورتی که گلوکز به درون سلول‌ها وارد شود و متابولیزه گردد، سطح گلوکز خون پایین می‌آید. در اثر کاهش گلوکز خون مقدار ترشح انسولین از لوزالمعده نیز کم شده و سپس متوقف می‌شود. به این فرایند مکانیسم فیدبک گلوکز/انسولین می‌گویند. تا زمانی که مکانیسم فیدبک گلوکز/انسولین به خوبی عمل کند، مقدار گلوکز خون در سطح نسبتاً پایداری باقی می‌ماند. با این وجود در شرایطی که این تعادل بر هم بخورد و مقدار گلوکز خون افزایش یابد، بدن تلاش می‌کند تا به حالت تعادل خود باز گردد. برای این منظور سطح تولید انسولین را افزایش می‌دهد و گلوکز اضافی از طریق ادرار دفع می‌کند.
در شرایطی مانند طولانی شدن زمان میان وعده‌های غذایی و یا پس از تمرین‌های ورزشی سخت، مقدار گلوکز خون کاهش زیادی پیدا می‌کند. در این شرایط گلوکاگون که یکی دیگر از هورمون‌های لوزالمعده است ترشح می‌شود. گلوکاگون با تاثیر بر کبد گلیکوژن ذخیره شده را مجدداً به گلوکز تبدیل می‌کند و از این طریق سطح گلوکز خون افزایش می‌یابد. بدین ترتیب کمبود گلوکز خون تامین می‌شود.
عوامل مختلفی همچون برخی از بیماری‌ها، شرایط استرس‌زا و مصرف بعضی از داروها می‌توانند بر سطح گلوکز خون تاثیر بگذارند و منجر به افزایش (هیپوگلیسمی) یا کاهش غلظت قند خون (هیپوگلیسمی) شوند. مهم‌ترین عامل این مسئله بیماری قند خون (دیابت ملیتوس) است. بیماری دیابت در نتیجه تولید ناقص انسولین و یا مقاومت سلول‌ها در برابر تاثیر آن ایجاد می‌شود. در بیماران دیابتی که تحت درمان قرار نمی‌گیرند، فرآیندهای معمول چرخه مصرف گلوکز انجام نمی‌شود و نمی‌توانند از گلوکز استفاده کنند. افرادی که قادر به تولید کافی انسولین نیستند و یا اصلاً نمی‌توانند آن را تولید کنند، معمولاً مبتلا به دیابت خود ایمن هستند. این نوع دیابت، دیابت تیپ ۱ نامیده می‌شود. دیابت نوع ۱ معمولاً از زمان کودکی شروع می‌شود و دیابت وابسته به انسولین هم نامیده می‌شود. در گروه دیگری از بیماران دیابتی سلول‌های بدن نسبت به تاثیر انسولین مقاوم هستند. علاوه بر این ممکن است که در این افراد مقدار انسولین به اندازه کافی تولید نشود. این افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ یا دیابت غیر وابسته به انسولین هستند. در بعضی از موارد این گروه از بیماران می‌توانند در وضعیت پیش دیابتیک باشند. دیابت نوع ۲ معمولاً در بالغین مشاهده می‌شود. بعضی از خانم‌ها نیز در طول دوران بارداری ممکن است به دیابت حاملگی مبتلا شوند. 
در حالی که شروع بیماری دیابت نوع ۲ می‌تواند بدون علامت یا خفیف باشد، علائم دیابت نوع ۱ در طی چند روز تا چند هفته به سرعت بروز می‌کند و شدت بیشتری دارد. علائم بیماری دیابت نوع ۲ بصورت عفونت‌های قارچی در میان انگشتان و پاها، زیر سینه و در نواحی تناسلی، دیر بهبود یافتن زخم‌ها و بریدگی‌ها و درد یا بی حسی در پاها بروز می‌کند. کاهش وزن بدون برنامه، حالت تهوع و استفراغ و معده درد ناشی از شرایط کتواسیدوز دیابتیک از علائم بیماری دیابت نوع ۱ هستند.
افزایش یا کاهش شدید سطح گلوکز خون می‌تواند برای فرد تهدید کننده باشد، بطوریکه از کارافتادگی اعضاء بدن، آسیب مغزی، کما و در موارد بسیار شدید مرگ بیمار را بدنبال داشته باشد. افزایش قند خون مزمن در طولانی مدت می‌تواند منجر به آسیب پیشرفته اعضای بدن مانند کلیه، چشم، قلب و رگ‌های خون و اعصاب شود. باید توجه داشت که کاهش قند خون یا هیپوگلیسمی نیز می‌تواند آسیب‌های مغزی و سیستم عصبی را بدنبال داشته باشد. افت قند خون در ابتدا منجر به ایجاد علائمی همچون تعریق، تپش قلب، گرسنگی، لرزش و اضطراب می‌شود و سپس به تدریج بر مغز اثر می‌گذارد (ایجاد سردرگمی، توهم، تاری دید و گاهی اوقات حتی اغما و مرگ). 
بالا بودن دائمی سطح گلوکز خون نشان دهنده ابتلای فرد به بیماری دیابت است. بعضی از بیماری‌ها و یا شرایط خاص منجر به افزایش موقتی سطح گلوکز خون می‌شوند. در صورتی که شرایط فوق مزمن نشوند این امکان وجود دارد که بعد از برطرف شدن آن‌ها مقدار قند خون به محدوده نرمال خود باز می‌گردد. در جهت درمان دیابت نوع ۲، که شایع‌ترین نوع دیابت است، از دست دادن وزن اضافی، داشتن یک رژیم غذایی سالم و پر فیبر با مقدار محدودی از کربوهیدرات و انجام فعالیت‌های منظم ورزشی ممکن است برای کاهش سطح قند خون فرد کافی باشد. با این وجود، در بسیاری موارد استفاده از داروهای خوراکی که منجر به افزایش ترشح انسولین می‌شوند و حساسیت سلول‌های بدن را نسبت به انسولین بالا می‌برند برای رسیدن به سطح گلوکز مورد نظر ضروری است. درمان زنان مبتلا به دیابت بارداری از زمان تشخیص بیماری و در همان دوران حاملگی بسیار ضروری است. 
به منظور درمان دیابت نوع ۱ و یا دیابت نوع ۲ که به اندازه کافی به داروهای خوراکی پاسخ نمی‌دهند، تزریق انسولین، چندین بار در روز ضروری است.