آزمایشات و تست ھا کولایف
آزمایش آهن - Iron (Fe)
Serum Iron، Serum Fe
اطلاعات آزمایش در یک نگاه
هدف از انجام این آزمایش چیست؟
آزمایش آهن در جهت تعیین سطح آهن خون انجام میشود. از طریق این آزمایش میزان گردش آهن در خون، ظرفیت کل خون برای انتقال آهن و میزان ذخیره آهن در بدن تعیین میشود.
بررسی سطح آهن در بدن فرد از طریق چندین آزمایش مختلف انجام میشود. آزمایش‌های آهن اغلب با هم تجویز میشوند و نتایج هر یک از آن‌ها می‌تواند به شناسایی کمبود آهن، کم خونی فقر آهن یا آهن بیش از حد بدن (اضافه بار) کمک کند.
نتایج آزمایش‌های آهن همچنین ممکن است به تمایز علل مختلف کم خونی کمک کند.
آزمایش آهن برای نظارت بر نتیجه درمان کم خونی‌های ناشی از فقر آهن یا وجود آهن بیش از حد در بدن نیز انجام می‌گردد.
چه زمانی این تست درخواست می شود؟
آزمایش آهن زمانی درخواست میشود که نتایج آزمایش شمارش سلول‌های خون (CBC)، پایین بودن سطح هموگلوبین و هماتوکریت فرد را نشان دهد.
هنگامی که پزشک به کمبود یا اضافه بار آهن در فرد مشکوک است نیز آزمایش آهن انجام میشود. علائمی که نشان‌دهنده مشکلات ناشی از کمبود یا اضافه بار آهن هستند عبارتند از:
- خستگی
- احساس ضعف و بی حالی
- کمبود انرژی
- سرگیجه
- سر درد
- رنگ پریدگی پوست
- درد مفاصل
علاوه بر این، زمانی که کودکی مشکوک به خوردن مقدار بیش از حد قرص آهن است، آزمایش آهن سرم برای تشخیص و کمک به ارزیابی میزان مسمومیت او انجام میشود.
آزمایش آهن در افرادی که به علت کم خونی آهن تحت درمان هستند در فواصل زمانی منظم به منظور نظارت بر پیشرفت درمان درخواست داده میشود.
چه نمونه های برای این تست گرفته میشود؟
نمونه خون از رگ بازو
شرایط لازم برای انجام آزمایش چیست؟
- ناشتا بودن فرد الزامی است و نباید از ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش چیزی به جز آب خورده باشد
- بهترین زمان نمونه‌گیری صبح می‌باشد زیرا ریتم شبانه‌روزی بر سطح آهن خون تاثیر می‌گذارد و مقدار آهن خون در هنگام عصر پایین‌تر است.
- در افرادی که از قرص آهن یا مکملهای حاوی آهن استفاده می‌کنند توصیه میشود که در مورد قطع مصرف دارو قبل از انجام آزمایش با پزشک معالج خود مشورت نمایند.
| دسته بندی آزمایش | بیوشیمی |
| مشخصات نمونه | سرم یا پلاسما هپارینه |
| ماندگاری در دمای اتاق | ۴ روز |
| ماندگاری در یخچال | ۱ هفته |
| ماندگاری در فریزر | ۳ ماه |
| متدولوژی | اسپکتروفتومتری کمی (Quantitative Spectrophotometry) |
| حداقل میزان نمونه | ۰/۵ تا ۲ میلی‌لیتر |
| دستورالعمل نمونه گیری | سرم:
|
| شرایط رد نمونه | سرم:
|
محدوده مرجع در جواب آزمایش آهن، رنج نرمال برای هر فرد سالم را نمایش می‌دهد. مقادیر خارج از این محدوده می‌تواند نشان دهنده مشکلات احتمالی و یا بیماری در فرد باشد. لازم به ذکر است محدوده مرجع در برگه جواب آزمایش آزمایشگاه‌های مختلف ممکن است متفاوت باشد. این تفاوت ناشی از تجهیزات آزمایشگاهی و یا روش‌های مختلف انجام تست است. لذا حتماً برای تفسیر جواب آزمایش آهن خود با پزشک معالج مشورت کنید.
محدوده مرجع ذکر شده در این سایت بر اساس یک روش آزمایشگاهی بوده و صرفاً جهت اطلاع می‌باشد.
سطح آهن بدن وابسته به جنس و سن می‌باشد. میزان آهن موجود در خون بصورت میکروگرم در دسی‌لیتر (µg/dL) بیان میشود. در جدول زیر محدوده مرجع مقدار آهن در سنین مختلف گزارش شده است:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
جدول زیر خلاصه‌ای از نتایج انواع آزمایش‌های آهن در بیماری‌های مختلف می‌باشد:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
بیشتر بخوانید: چگونه جواب آزمایش را بخوانیم و تفسیر کنیم؟
چه چیزهای در این تست بررسی میشوند؟
آهن (Fe) یک ماده غذایی ضروری است که علاوه بر نقش‌های مهمی که در بدن دارد، مقادیر کمی از آن برای عملکرد درست گلبولهای قرمز خون (RBCs) لازم است. آهن بخش مهمی از ساختار هموگلوبین‌های خون را تشکیل می‌دهد. هموگلوبین پروتئین گلبولهای قرمز است که در ریه‌ها به اکسیژن متصل میشود و از طریق جریان خون اکسیژن را در اختیار بخش‌های مختلف بدن قرار می‌دهد.
آزمایش آهن خون معمولاً با دیگر آزمایش‌های آهن از جمله آزمایش فریتین سرم، آزمایش ترانسفرین و آزمایش ظرفیت کل اتصال به آهن (TIBC) بررسی میشود. این تست‌ها غالباً همزمان درخواست داده میشوند تا کمبود یا ازدیاد آهن بدن مورد ارزیابی قرار گیرد.
بدن قادر به ساخت آهن نمی‌باشد و آن را از طریق مواد غذایی خورده شده یا مکملهای حاوی آهن کسب میکند.
آزمایش‌های آهن مقدار آهن موجود در بدن را از طریق اندازه‌گیری چندین ماده مختلف در خون ارزیابی می‌کنند. این آزمایش‌ها اغلب بطور همزمان درخواست داده میشوند و نتایج آن‌ها با یکدیگر تفسیر میشوند. بر این اساس با استفاده از نتایج حاصل، کمبود آهن یا وجود آهن اضافی در بدن فرد تشخیص داده میشود و یا کمک به نظارت بر مسیر درمان بیماری فرد میکند.
زمانی که مقدار آهن موجود بدن نسبت به نیاز آن کمتر باشد سطح آهن خون کاهش می‌یابد و ذخایر آهن حذف میشوند. این حالت در مواردی مانند شرایط زیر اتفاق می‌افتد:
- در زمان افزایش نیاز بدن به مقادیر بیشتری از آهن همچون زمان بارداری، شیردهی، کودکی و خونریزی‌های مزمن مانند زخم معده یا سرطان روده بزرگ
- خونریزی‌های زیاد دوران قاعدگی در بانوان
- مصرف ناکافی آهن از طریق مواد غذایی یا مکملهای غذایی
- عدم توانایی بدن برای جذب آهن از مواد غذایی خورده شده مانند بیماری سلیاک
علاوه بر موارد بالا پایین آمدن سطح آهن سرم ممکن است در شرایطی که بدن قادر به گردش صحیح آهن در جریان خون نمی‌باشد و قادر به استفاده درست از آهن ذخیره شده نیست نیز اتفاق می‌افتند؛ همچون:
در بیماری‌های فوق بدن نمی‌تواند به درستی از آهن برای ساخت گلبولهای قرمز بیشتر استفاده کند. در این شرایط، تولید ترانسفرین کاهش می‌یابد و سطح آهن سرم کم میشود زیرا مقدار کمی از آهن از طریق روده جذب میشود و مقادیر آهن ذخیره شده نمی‌تواند در بدن به گردش درآیند و فریتین افزایش می‌یابد.
آنمی فقر آهن
سطوح ناکافی آهن در جریان خون یا در حالت ذخیره در نهایت منجر به کم خونی فقر آهن (آنمی فقر آهن) میشود. در کم خونی ناشی از فقر آهن سطح هموگلوبین و هماتوکریت خون کاهش پیدا میکند و گلبولهای قرمز کم رنگ‌تر و کوچک‌تر میشوند.
در مراحل اولیه فقر آهن، اگرچه تاثیرات فیزیکی ناشی از کمبود آهن مشاهده نمی‌شود اما این امکان وجود دارد که مقدار ذخیره آهن قبل از بروز علائم و نشانه‌های بیماری بطور قابل توجهی کاهش پیدا کند. در افرادی که سالم به نظر می‌رسند در حالی که برای مدت طولانی مبتلا به کم خونی فقر آهن می‌باشند، به ندرت ممکن است که علائم بیماری قبل از کاهش سطح هموگلوبین خون در کمتر از حد استاندارد ظاهر شود. با این وجود در شرایطی که آنمی فقر آهن وجود دارد علائم بیماری در نهایت ظهور می‌کنند.
علائم کم خونی ناشی از فقر آهن عبارتند از:
- خستگی
- احساس ضعف و بی‌حالی
- سرگیجه
- سر درد
- رنگ پریدگی پوست
ازدیاد آهن
بر خلاف آنمی فقر آهن، وجود آهن مازاد بر نیاز بدن می‌تواند برای بدن مضر و سمی باشد. ذخیره آهن و سطح فریتین در زمانی که میزان جذب آهن بیشتر از حد نیاز بدن باشد افزایش می‌یابد.
علائم اضافه بودن آهن در بدن عبارتند از:
- درد مفصل
- خستگی، ضعف
- کمبود انرژی
- درد شکم
- از دست دادن میل جنسی
- آسیب به اعضای بدن، مانند قلب یا کبد
جذب زیاد آهن با گذشت زمان می‌تواند منجر به تجمع تدریجی ترکیبات آهن در اندام‌ها شود و در نهایت ممکن است باعث اختلال در عملکرد و نارسایی آن‌ها شود؛ مثال‌هایی از انواع شرایط تجمع آهن در بدن در ادامه شرح داده شده است:
- در بیماری ارثی هموکروماتوزیس بدن مقادیر زیادی از آهن را از رژیمهای غذایی معمولی جذب می‌نماید
- افزایش و تجمع آهن در بدن می‌تواند به دلیل مصرف بیشتر از مقدار تجویز شده مکملهای غذایی حاوی آهن نیز رخ دهد
- افراد مبتلا به بعضی از بیماری‌های خونی ممکن است دچار آهن اضافه بار شوند؛ مانند مبتلایان کم خونی سلول داسی شکل، تالاسمی ماژور و انواع دیگری از کم خونی‌ها
- بعضی از افراد دارای اعتیاد به مصرف الکل و مبتلایان به بیماری‌های مزمن کبدی
سوالات متداول
- آزمایش هماتوکریت
- آزمایش هموگلوبین
- آزمایش فریتین
- کولونوسکوپی جهت بررسی احتمال وجود خونریزی روده‌ها یا غدد سرطانی
- سونوگرافی لگن در زنان به منظور بررسی دلایل خونریزی‌های قاعدگی غیر طبیعی و بیش از حد مانند شرایط فیبروئید رحمی
- مکملهای آهن را به همراه ویتامین C مصرف کنید.
- از مصرف مکملهای آهن همزمان با داروهای ضد اسید معده خودداری نمائید.
- آهن ممکن است مدفوع شما را سیاه کند که یک عارضه جانبی بی‌ضرر است.
- باید توجه داشت که مقدار و مدت زمان مصرف مکملهای آهن باید با توجه به تجویز پزشک تعیین شود. مصرف بیش از اندازه از آن‌ها در بدن ایجاد مسمومیت خواهد کرد.
با توجه به تشخیص علت کم خونی فقر آهن درمان شما ممکن است از طریق هر یک از موارد زیر انجام شود:
- استفاده از داروهایی مانند داروهای ضد بارداری خوراکی برای کاهش جریان شدید قاعدگی
- تجویز آنتی‌بیوتیک و سایر داروها برای درمان زخم معده
- جراحی برای برداشتن پولیپ خونریزی دهنده، تومور یا فیبروئید
اگر کم خونی فقر آهن شدید باشد، ممکن است که مقادیری از آهن به داخل رگ‌های شما تزریق شود و برای جبران خون از دست رفته نیاز به تزریق خون داشته باشید.
فرایند جذب و عملکرد آهن در برخی از قسمت‌های بدن به طور خلاصه به صورت زیر می‌باشد:
آهن مورد نیاز بدن بطور معمول از طریق مواد غذایی کسب میشود، در روده کوچک جذب خون می‌گردد و پس از اتصال به ترانسفرین در بدن جابجا میشود. ترانسفرین در کبد ساخته میشود. در افراد سالم بخش اعظمی از آهن در حال انتقال (متصل به ترانسفرین) در ساخت هموگلوبین گلبولهای قرمز شرکت میکند. مقدار باقیمانده آن در بافت‌ها به شکل فریتین یا هموسیدرین ذخیره میشود. مقدار کمی از آهن نیز برای سنتز پروتئین‌هایی همچون میوگلوبین و بعضی از آنزیم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با توجه به این موضوع برای اندازه‌گیری سطح آهن خون آزمایش‌های مختلفی انجام میشود و بررسی هر یک از عوامل دخیل در عملکرد آهن می‌تواند در تشخیص سطح آهن کمک کننده باشد.
https://www.aruplab.com
https://www.labtestsonline.org
https://www.mayoclinic.org
