آزمایش اسید فولیک - Folic acid (B9)

فولیک اسید یا فولات (ویتامین B9) یکی از مجموعه ویتامین‌های B است. فولیک اسید به همراه ویتامین B12 و ویتامین C در ساخت پروتئین‌های جدید در بدن نقش دارد. این سه ویتامین برای تشکیل گلبول‌های قرمز طبیعی (RBC) و گلبول‌های سفید (WBC) خون، ترمیم بافت‌ها و سلول‌ها و همچنین سنتز DNA ضروری هستند. اگرچه ویتامین B9 یک ماده مغذی است اما بدن نمی‌تواند آن را تولید کند و باید از طریق رژیم غذایی تامین شود. فولات شکل طبیعی و اسید فولیک شکل مصنوعی ویتامین B9 است. اسید فولیک به صورت مکمل به غذاها و نوشیدنی‌ها افزوده می‌شود.
کمبود فولات می‌تواند منجر به کم‌خونی ماکروسیتیک شود، شرایطی که گلبول‌های قرمز خون بزرگتر از حد طبیعی هستند. کم‌خونی مگالوبلاستیک، نوعی کم‌خونی ماکروسیتیک است که علاوه بر برخی تغییرات سلولی در مغز استخوان، با تولید RBC کمتر اما بزرگتر به نام ماکروسیت مشخص می‌شود. سایر یافته‌های آزمایشگاهی مرتبط با کم‌خونی مگالوبلاستیک شامل کاهش تعداد WBC ،RBC، رتیکولوسیت و پلاکت است.
فولات یک ماده ضروری برای تقسیم سلولی (مانند جنین در حال رشد) است. کمبود فولات در اوایل بارداری می‌تواند خطر نقص لوله عصبی مانند مهره شکاف‌دار (اسپینا بیفیدا) را در جنین در حال رشد افزایش دهد.
کمبود فولات اغلب به دلیل عدم دریافت کافی ویتامین‌ها از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها، استفاده طولانی مدت از برخی داروها یا افزایش نیاز بدن اتفاق می‌افتد. 
افزایش نیاز بدن به فولات در شرایط زیر رخ می‌دهد:

• دوران بارداری یا شیردهی
• اوایل کودکی 
• سرطان
• کم‌خونی همولیتیک مزمن 

در برخی از موارد ممکن است علیرغم مصرف کافی فولات، فرد همچنان دچار کمبود ویتامین B9 باشد. این شرایط معمولاً در اثر عدم جذب کافی فولات در روده کوچک اتفاق می‌افتد. دلایل مختلفی می‌توانند در جذب گوارشی فولات اختلال ایجاد کنند که ممکن است شامل هر یک از موارد زیر باشد:

• بیماری سلیاک
• بیماری التهابی روده، از جمله بیماری کرون و کولیت اولسراتیو
• رشد بیش از حد باکتری‌ها 
• وجود انگل‌هایی مانند کرم‌های نواری در روده
• کاهش تولید اسید معده در اثر مصرف طولانی مدت (بیش از یک سال) آنتی‌اسیدها یا مسدود‌کننده‌های گیرنده H2 یا مهارکننده‌های پمپ پروتون
• جراحی و برداشتن بخشی از معده، مانند بای‌پس معده یا روده 
• نارسایی لوزالمعده (نارسایی خارج لوزالمعده)، شرایطی که لوزالمعده قادر به تولید آنزیم‌های گوارشی کافی برای تجزیه غذا نیست

آزمایش فولیک اسید یا فولات، میزان این ویتامین را در سرم یا پلاسما (بخش مایع خون) اندازه‌گیری می‌کند تا کمبود آن را تشخیص دهد. در برخی موارد ممکن است مقدار فولات موجود در داخل گلبول‌های قرمز نیز اندازه‌گیری شود.
سطح فولات موجود در سرم می‌تواند بر اساس رژیم غذایی اخیر فرد متفاوت باشد. از آنجا که گلبول‌های قرمز ۹۵ درصد از فولات در گردش خون را ذخیره می‌کنند، ممکن است علاوه بر آزمایش سرم، آزمایشی برای اندازه‌گیری سطح فولات در داخل RBC نیز انجام شود. برخی از پزشکان عقیده دارند آزمایش فولات RBC شاخص بهتری برای ارزیابی وضعیت فولات دراز مدت است و از نظر بالینی بهتر از فولات سرمی است، اما توافق زیای در این مورد وجود ندارد.
تست‌های آزمایشگاهی دیگری که می‌تواند برای کمک به شناسایی کمبود فولات استفاده شود شامل هموسیستئین و اسید متیل مالونیک (MMA) است. هموسیستئین و اسید متیل مالونیک در اثر کمبود B12 افزایش می‌یابند در حالی که کمبود فولات فقط باعث افزایش هموسیستئین می‌شود. این تمایز از آن جهت مهم است که تجویز فولیک اسید به شخصی که دچار کمبود B12 است، کم خونی را درمان می‌کند اما آسیب عصبی را درمان نمی‌کند که ممکن است غیرقابل برگشت باشد.