آزمایشات و تست ھا کولایف
آزمایش بیماری هانتینگتون - Huntington's disease
اطلاعات آزمایش در یک نگاه
هدف از انجام این آزمایش چیست؟
آزمایش هانتینگتون بررسی ژنتیکی ابتلای فرد به بیماری هانتینگتون با استفاده از روش مولکولی می‌باشد. از طریق این آزمایش نوع و شدت بیماری مشخص میشود.
هانتینگتون یک بیماری وراثتی پیشرونده است که سلول‌های عصبی مغز را درگیر می‌کند. این بیماری با تخریب سلول‌های مغزی به تدریج، باعث از دست دادن تواناییهای حرکتی، ذهنی و رفتاری و کاهش قابل توجه هوش بیمار میشود.
میانگین سن درگیری بیماری هانتینگتون، از ۳۵ تا ۴۴ سال می‌باشد. فرد بیمار ۱۵ تا ۱۸ سال پس از بروز علائم زمان بیماری قادر به ادامه حیات خواهد بود.
آزمایش ژنتیک هانتینگتون جهت بررسی ژنتیکی فرد از نظر ابتلا به این بیماری انجام میشود.
چه زمانی این تست درخواست می شود؟
آزمایش هانتینگتون زمانی توسط پزشک درخواست میشود که فرد با علائمی همچون تغییرات رفتاری، عدم تعادل در حرکت و احساس بی‌قراری مراجعه می‌کند.
در صورتی که علایم هانتینگتون در فرد مشاهده شود، پزشک خانواده فرد را به درمانگاه تخصصی و متخصص مغز و اعصاب معرفی می‌کند تا علایم بالینی او بررسی شود. برخی از آزمایشهای فیزیکی و حرکتی نیز جهت تایید بیماری هانتینگتون صورت می‌گیرد که شامل حرکات چشم، تعادل، کنترل حرکات بدن و تکلم می‌باشد.
با مشاهده مواردی که در زیر ذکر می‌گردد، با مراجعه به پزشک خانواده جهت بررسی علایم بالینی و بررسی پروفایل ژنتیکی توسط مشاور ژنتیک، آزمایش تاییدی بیماری هانتینگتون انجام میشود.
- عدم توانایی در تصمیم‌گیری
- اختلالات حرکتی و افتادن مکرر
- حرکات غیر ارادی بدن
- بروز اختلال و کندی در حرکت
- لکنت زبان
- مشکل در بلع
- سفتی عضلات
- سرازیر شدن غیر ارادی آب دهان
- حرکات آهسته یا غیر عادی چشم
- تشنج (در ۳۰ - ۵۰ درصد افراد مبتلا)
- افت تحصیلی ناگهانی در کودکان و نوجوانان
اگر یکی از اعضای خانواده به بیماری هانتینگتون مبتلا باشد، سایر افراد خانواده باید از طریق مشاوره ژنتیک مورد بررسی قرار گیرند تا میزان خطر ابتلای نسل بعد به این بیماری مشخص گردد. با ارجاع این افراد به آزمایشگاه ژنتیک، وجود یا عدم وجود جهش در آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد.
چه نمونه های برای این تست گرفته میشود؟
نمونه خون از رگ بازو
شرایط لازم برای انجام آزمایش چیست؟
قبل از انجام تست ژنتیک جهت تایید بیماری هانتینگتون، بررسی‌های مربوط به متخصص مغز و اعصاب، فیزیولوژیست و رفتار درمانی باید انجام گیرد تا با توجه به علایم ظاهری و فیزیکی در مورد نوع بیماری اظهار نظر صورت گرفته و جهت انجام آزمایشهای تکمیلی و ژنتیک ارجاع گردد.
| دسته بندی آزمایش | ژنتیک |
| مشخصات نمونه | نمونه DNA استخراج شده از خون وریدی |
| ماندگاری در دمای اتاق | 24 ساعت |
| ماندگاری در یخچال | ۱ هفته |
| ماندگاری در فریزر | بدون محدودیت به شرط ممانعت از فریز و دفریز شدن متوالی |
| متدولوژی | پی سی آر سه‌گانه (Triple PCR) |
| حداقل میزان نمونه | ۳ تا ۵ میلی‌لیتر |
| دستورالعمل نمونه گیری |
|
| شرایط رد نمونه |
|
نتایج آزمایش مولکولی هانتینگتون می‌تواند تشخیص احتمالی پزشک را قطعی کند. علاوه بر این در صورتی که سابقه شناخته شده‌ای از بیماری هانتینگتون در خانواده فرد وجود نداشته باشد و یا نتیجه آزمایش ژنتیکی هیچ یک از اعضای خانواده او مثبت نباشد، باز هم نتیجه آزمایش هانتینگتون برای فرد می‌تواند ارزشمند باشد.
نتیجه این آزمایش نمی‌تواند در جهت تعیین برنامه‌های درمانی کمک کند و تنها برای فراهم نمودن شرایط مناسب‌تر فیزیکی و روحی جهت ادامه حیات کاربرد دارد.
عامل بروز بیماری هانتینگتون، اختلال در ژن HTT می‌باشد. این ژن که بر روی کروموزوم 4P16.3 قرار دارد، با بروز تغییر در تکرار توالی‌های CAG سبب بروز بیماری می‌گردد و به صورت اتوزوم غالب به نسل بعد منتقل می‌گردد.
افزایش توالی CAG باعث ایجاد یک توالی پلی‌گلوتامین در پروتئین هانتینگتون میشود. این توالی باعث اتصال پروتئین‌های هانتینگتون با پروتئین‌های دیگر میشود که منجربه تجمع اجسامی رشته مانند در سلول‌های عصبی مغز و سبب بروز اختلالات عصبی میشود.
جدول علایم بالینی تکرار های سه گانه CAG در بیماری هانتینگتون:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
چه چیزهای در این تست بررسی میشوند؟
بیماری هانتینگتون یک بیماری نادر است که باعث میشود قسمت‌هایی از مغز دچار آسیب شود. این بیماری باعث عدم تعادل و حرکات غیر ارادی (CHOREA) و از بین رفتن مهارتهای ذهنی (زوال عقل) می‌گردد که با پیشرفت بیماری تشدید میشوند. بیماری هانتینگتون می‌تواند باعث تغییر شخصیت، مشکلات رفتاری و از دست دادن حافظه شود. علائم شایع آن معمولاً بعد از ۴۰ سالگی بروز می‌کند. تا به امروز هیچ درمانی شناخته شده‌ای برای بیماری هانتینگتون وجود ندارد، اما درمان با دارو ممکن است به کنترل حرکات غیر ارادی و تغییر رفتار کمک کند.
حالت کمتر شایع بیماری هانتینگتون "Juvenile" نام دارد که در دوران کودکی و یا بلوغ بروز می‌نماید و شامل اختلالات رفتاری و حرکتی می‌باشد. این حالت در ۳۰ تا ۵۰ درصد کودکان همراه با تشنج می‌باشد.
بیماری هانتینگتون در اثر تغییر یا جهش در یک ژن ایجاد میشود. نحوه توارث این بیماری به صورت اتوزومال غالب "Autosomal dominant" می‌باشد؛ به این معنی که یک کپی از ژن تغییر یافته از پدر و یا مادر ناقل ژن برای ابتلای فرزند کفایت می‌کند. اگر والدین مبتلا به این بیماری باشند، ۵۰ درصد احتمال ابتلا به ژن تغییر یافته و بیماری در فرزندان وجود دارد. اما هیچ راهی برای دانستن اینکه چه زمانی فرزندان به بیماری هانتینگتون مبتلا شوند، وجود ندارد. ممکن است برخی از والدین قبل از این که بدانند خود ژن تغییر یافته را دارند، ژن تغییر یافته را به کودک منتقل کنند.
علایم بیماری هانتینگتون:
بیماری هانتینگتون معمولاً با طیف گسترده‌ای از علائم و نشانه‌ها باعث ایجاد اختلالات حرکتی، شناختی و روانی میشود. بروز علایم هانتینگتون در افراد مختلف متفاوت است. برخی از علایم می‌توانند غالب باشند و تاثیرات بیشتری بر تواناییهای عملکردی فرد داشته باشند. این امکان وجود دارد که نوع و شدت علایم هانتینگتون در طول بیماری فرد تغییر کنند.
اختلالات حرکتی
اختلالات حرکتی مرتبط با بیماری هانتینگتون در حرکات غیر ارادی و ارادی قابل مشاهده‌اند، مانند:
- حرکات تند و سریع
- مشکلات عضلانی مانند سفت شدن ماهیچه‌ها یا انقباض عضله
- حرکات چشم آهسته یا غیر طبیعی
- اختلال در راه رفتن و عدم توانایی حفظ تعادل
- مشکل در گفتار یا بلعیدن
اختلالات حرکات ارادی در مقایسه با حرکات غیر ارادی ممکن است تاثیر بیشتری بر توانایی فرد در وظایف شغلی، انجام فعالیت‌های روزانه، برقراری ارتباط و مستقل بودن داشته باشد.
اختلالات شناختی
اختلالات شناختی که اغلب با بیماری هانتینگتون همراه است شامل موارد زیر است:
- مشکل داشتن در سازماندهی امور، اولویت‌بندی‌ها یا تمرکز بر وظایف
- نداشتن انعطاف‌پذیری یا پافشاری کردن برای داشتن رفتار خاص یا انجام یک کار
- عدم توانایی کنترل رفتار در لحظه و عملکرد بدون فکر و بی قیدی در رفتارهای جنسی و اخلاقی
- عدم آگاهی از رفتارها و تواناییهای خود شخص
- کندی در پردازش افکار یا کلمات "یافتن"
- مشکل در یادگیری اطلاعات جدید
اختلالات روانی
شایع‌ترین اختلال روانی مرتبط با بیماری هانتینگتون افسردگی است. به نظر می‌رسد افسردگی ناشی از هانتینگتون به دلیل آسیب‌دیدگی مغز و ایجاد تغییرات حاصل از آن در عملکرد مغز است. علائم و نشانه‌های روانی هانتینگتون ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس تحریک‌پذیری، غم و اندوه یا بی‌اختیاری
- پرهیز از معاشرت‌های اجتماعی
- بی‌خوابی
- خستگی و از دست دادن انرژی
- زیاد فکر کردن به مرگ، مردن یا خودکشی
اهمیت تشخیص بیماری هانتینگتون:
بطور کلی، بیماری‌های ژنتیکی که ممکن است به نسل‌های بعدی منتقل شوند و در استخر ژنی خانوادگی در نسل‌های متمادی موجود باشند، باید مورد بررسی قرار گیرند تا افراد خانواده پیش آگهی‌های لازم را برای کنترل بیماری داشته باشند.
- بررسی زوجین قبل از بارداری و جلوگیری از بارداری جنین
- مشاوره و بررسی زوجین قبل از ازدواج
- غربالگری جنین مبتلا به بیماری هانتینگتون و جلوگیری از تولد آن
با انجام آزمایش ژنتیک ملکولی، مشخص میشود که فرد مورد آزمایش، داراری آلل یا ژن جهش یافته عامل بروز بیماری می‌باشد یا خیر. انجام این تست برای افرادی که علایم بالینی مشخصی ندارند نیز موثر می‌باشد.
در آزمایش بیماری هانتینگتون، DNA استخراج شده از خون محیطی فرد مورد آزمایش ژنتیک مولکولی قرار می‌گیرد تا تعداد تکرارهای سه تایی CAG در آن مشخص شود.
سوالات متداول
- علائم حرکتی مانند عکسالعمل، قدرت عضلانی و تعادل
- علائم حسی از جمله احساس لمس، بینایی و شنوایی
- علائم روانپزشکی مانند خلقی و وضعیت روحی
آزمایش عصبی: متخصص مغز و اعصاب همچنین ممکن است آزمایشات استانداردی را برای بررسی شما انجام دهد:
- حافظه
- استدلال
- مهارتهای ذهنی
تواناییهای زبانی
استدلال فضایی
این تصاویر می‌توانند تغییرات مغز را در مناطقی که تحت تأثیر بیماری هانتینگتون قرار گرفته است، نشان دهد. باید توجه داشت که این تغییرات ممکن است در اوایل بیماری بروز نکند.
علاوه بر این آزمایشات تصویربرداری می‌تواند برای بررسی شرایط دیگری که ممکن است موجب بروز علائم مشابه با بیماری هانتینگتون شوند بکار برده شوند. از طریق نتایج این آزمایش‌ها و مشاهده تغییرات مغزی بیمار پزشک می‌تواند با قطعیت بیشتری بیماری هانتینگتون را در فرد تشخیص دهد و احتمال وجود بیماری‌های دیگر را رد کند.
- حالت عاطفی
- الگوهای رفتاری
- نحوه قضاوت
- مهارتهای مقابله
- نشانه‌های تفکر بی‌نظم و غیر متمرکز
- شواهد سوء مصرف مواد
https://www.ghr.nlm.nih.gov
https://www.arupconsult.com
https://www.mayoclinic.org
